فال حافظ به چه معنا می باشد و آداب گرفتن فال و تفسیر آن
نحوه گرفتن فال حافظ و آداب گرفتن فال
چقدر به فال حافظ اعتقاد دارید؟ اصلاً چقدر حافظ را می‌شناسید؟ همین‌طور که به صندلی مترو تکیه داده‌اید، کودکی با صورت سیاه و خسته رو به روی شما می ایستد؛ به چشمانتان زل می زند و با حالت التماس، از شما می خواهد از لا به لای کاغذهای رنگی که در دستش دارد، یکی را به عنوان فال برگزینید تا هم شما از دو راهی که ذهنتان را مشوش کرده خلاصی یابید و هم او سودی عایدش شود. چه کار می کنید؟ نگاهتان را از او می‌گیرید یا اینکه با نیت یکی از آن کاغذها را بر می دارید؟
شمس‌الدین محمد حافظ شیرازی
وی متخلص به «حافظ» یکی از بزرگ ترین شاعران ایرانی بود که در قرن هشتم هجری قمری می زیسته است.
حدود سال 726 هجری در شیراز متولد شد. در سنین نوجوانی قرآن را فرا گرفت و آن را با چهارده روایت حفظ کرد و به همین دلیل، به دستور «قوام الدین» لقب (حـافـظ) گرفت. از طرفی به دلیل شیوایی سخن و کلامش به «حافظ شیرین سخن» معروف شد. خواجه حافظ شیرازی در سال 792 هجری قمری وفات یافت. او را در مصلای شهر شیراز دفن کردند و چندین سال بعد عمارتی بر آن ساخته شد که در حال حاضر آرامگاه ایشان به «حافظیه» معروف است.
دیوان اشعار این شاعر بزرگ شامل غزلیات، قصیده، مثنوی و رباعیات می‌شود؛ اما شهرت اصلی ایشان بیشتر در غزل‌سرایی بوده است.
فال به چه معناست؟
در لغت «فال» به معنای پیش‌بینی و پیشگویی آینده در زمینه‌ی رویدادی خوب یا بد بر اساس دیده‌ها یا شنیده‌هاست.
حاجی خلیفه، جغرافی‌دان و تاریخ‌دان ترک در «کشف الظنون» بیان می کند که فال دانشی است که بر پایه ی آن برخی از رخدادها و رویدادهای آینده پیش‌بینی می شود. فال کلمه ای است عربی که در زبان فارسی به معنی «شگون» که هم به مفهوم خوب و هم در مفهوم بد، شناخته می شود. در عربی به فال خوب زدن «تفأل» و به فال بد زدن «طیره» و در زبان فارسی فال خوب زدن را «مروا» و فال بد زدن را «مرغوا» می‌گویند.
یکی از باورهای کهن و عمومی مردم ایران گرفتن فال و پیش‌بینی آینده فعل خویش است. از مرسوم ترین روش‌های تفأل (استخاره) که پس از ظهور دین مبین اسلام رایج شد و بعد از آن نیز به دیگر آثار ادبی که تصور می شد که نویسنده اش بهره ای از کلام حق دارد، گسترش یافت.
طالب آملی، ملک الشعرای دربارِ جهانگیر شاه گورکانی، در دیوانش فقط تفأل به دیوان حافظ را درست دانسته است.
زمان گرفتن فال حافظ
فال گرفتن از دیوان حافظ محدود به زمان و مکان خاصی نمی شود و شخص هرگاه که اراده کند می تواند غزلی از غزلیات حافظ را بخواند و به اصطلاح فال بگیرد؛ اما بسته به آداب و رسوم، در مناسبت هایی مانند عید نوروز، چهارشنبه سوری، شب چله، سیزده بدر، چهارشنبه آخر ماه صفر و سیزدهم صفر گرفتن فال از دیوان حافظ رایج است.
فال حافظ از کجا شروع شد؟
به نظر شما، اولین بار چه کسی فال حافظ گرفت؟ خودش؟ اطرافیانش؟ حاکم شهری که در آن سکونت داشته؟…
این تاریخچه تنها به چند ساعت پس از فوت حافظ برمی گردد. اتهام زدن به شعرای عارف رسمی است دیرینه از سوی افراد متعصب و نادان که تا کنون نیز ادامه داشته است. پس از فوت این شاعر نامی، عده ای به خاطر تصورشان از رند بودن حافظ و یا اینکه او شراب خوار بوده، دفن جسد وی در مصلای شهر را درست نمی پنداشتند و نماز گزاردن بر جسدش را لایق نمی دانستند؛ از این رو اندیشمندان و پیروان ایشان از خود کتاب حافظ برای رفع این مشکل استفاده کردند.
فال گرفتن از جایی شروع شد که برای کسب تکلیف دفن این شاعر، غزلی نمایان شد و اجازه دفن او به صراحت بیان شد:
کنون که می دمد از بوستان نسیم بهشت
من و شراب و فرح‌بخش و یار حور سرشت
مکن به نامه سیاهی ملامت من مست
که آگه است که تقدیر بر سرش چه نوشت؟
قدم دریغ مدار از جنازه حافظ
که گرچه غرق گناه است می‌رود به بهشت
که در آخر با بهت‌زدگی جمع مراسم تشییع پیکر این بزرگوار صورت گرفت. البته این ماجرا، بر شهرت حافظ تحت عنوان «لسان الغیب» نیز افزود.
آداب گرفتن فال حافظ
گزینش غزل حافظ همراه با آداب ویژه ای است که از جزئیاتش در گذشته اطلاعات زیاد و دقیقی در دسترس نیست؛ اما با توجه به مستندات و متون تاریخی، این مقدار از روش روشن است که ابتدا نیت می کردند و حتی بر روح حافظ تکبیر می گفتند و اخلاص می خواندند و سپس دیوان را باز می کردند.
قدیمی ترین منبع تفأل به دیوان حافظ که دیار بکریه نام دارد نقل می کند که از قدیم آن بیتی که در بالای صفحه ی سمت راست بوده، مورد نظر فال‌گیر بوده است.
با ابداع روش های دیگر و تنوع دادن به آن ها، امروزه فال گیرنده ی حرفه ای وجود دارد که معمولاً به آن «فال خوان» گفته می شود. وی رو به قبله می نشیند و دیوان را مانند کتابی مقدس در دست چپش نگه می دارد و از صاحب فال می خواهد که نیت کند. سپس با سر انگشت به طور تصادفی صفحه ای را باز می کند؛ اولین غزلی که در صفحه ی سمت راست می بیند، غزل فال است. به غزل بعدی شاهد فال می گویند که به آن پس فال هم گفته می شود. برای ملاک قرار دادن بیتی که مقصود فال در آن است، خواندن غزل را از بیت اول تا سوم و گاهی هم تا هفتم یا حتی تا انتهای غزل ادامه می دهند.
عده ای نیز اعتقادشان بر این است که پیش از گرفتن فال باید وضو داشت و رو به قبله نشست و چشم ها را بست و صلوات فرستاد. بعضی دیگر هم با خواندن فاتحه برای حافظ و گفتن عبارت «برسد به دست حافظ شیرازی» و فوت کردن به آسمان و سپس باز کردن دیوان، فال می گیرند.
تفاوت فال و طالع بینی
همان طور که قبلاً اشاره شد، فال به معنی پیشگویی آینده در مورد رخدادهای زندگی است که هیچ محدودیت و یا نوع تعبیر برای جنسیت، سن، موقعیت مکانی، موقعیت اجتماعی و حتی عقیده فکری در بر نمی گیرد. در فال، پیشگویی با توجه به انتخاب فرد محقق خواهد شد.
طالع بینی نوعی پیشگویی است که از اختیار شخص خارج است؛ یعنی فرد قدرتی در انتخاب آن ندارد. طالع بینی با توجه به وضعیت ستارگان در زمان تولد فرد می‌باشد (مانند طالع بینی چینی یا هندی).
آیا فال حافظ حقیقت را می گوید؟
مثل هر زمینه‌ی دیگری گرفتن فال حافظ هم مخالفان و هم موافقان خود را دارد. عده ای گرفتن فال حافظ و پیش گویی آن در مورد آینده را خرافه و غیر علمی می دانند و عده‌ای چون عارف بودن شاعرش و باور به آگاهی وی از اسرار الهی را در نظر می گیرند به درست بودن فال حافظ اذعان دارند و گاهاً افراط می ورزند. عده ای هم وجود دارند که معقولانه تر عمل می کنند و آن را به چشم سرگرمی می بینند و تصمیمات بزرگ زندگی شان را صرفاً بر اساس آن تنظیم نمی کنند.
شاید بتوان گفت در علم روانشناسی اجتماعی، نقش تفأل به فال حافظ را با نقش مشاوران عاطفی و روانی تشبیه کرد. گاه آدمی فقط دنبال کسی یا چیزی می گردد که بتواند حرف دلش را بگوید یا خبر از سرنوشت عشقی او دهد؛ از این رو افراد با خواندن فال حافظ، به نوعی احساس راحتی و آرامش می کنند.
تفسیر فال حافظ
شاید به خاطر داشته باشید در دوران دبیرستان، در ادبیات درس‌نامه ای تحت عنوان «ایهام» وجود داشت و غالباً با یادگیری آن مشکل داشتید؛ چرا؟ ویژگی اصلی کلام حافظ، چند وجهی بودن آن است و به همین دلیل نمی توان معنا یا تفسیری واحد برای اشعار در نظر گرفت.
تفسیر حافظ را به دست چه کسی بسپاریم؟
بسیاری از حافظ شناسان با توجه به معنی و مفهوم کلمات، قافیه ها و ردیف ها دست به تفسیر اشعار حافظ می زنند. با این حال این تفاسیر برای عموم مردم که علم ادبی ندارند ممکن است سخت باشد.
بدیهی است که شما در شب یلدا به دنبال صاحب ادب نمی‌گردید که فال شما را معنی کند!! در جمع خانواده معمولاً بزرگ فامیل برای شما فال می گیرد، فارغ از میزان آگاهی او از شعر و ادبیات، چرا که تجربه ی او و تفسیر خوب یا بد او شما را ترغیب به شنیدن معنی فال خویش از او کرده؛ یا شاید شما جزو آن دسته از آدم هایی باشید که به فضای مجازی اعتماد دارد و در سایت ها فال آنلاین می گیرید؛ اما بدانید بهترین تعبیر کننده فال حافظ، خود فرد نیت کننده خواهد بود. می توانید آن بیتی که بیشتر از همه به نیتتان نزدیک و برای شما مطلوب است را به عنوان تعبیر فال خود تعبیر کنید.