انگیزه برای تغییر؛ عوامل موثر ایجاد کننده انگیزه و روش های با انگیزه شدن
حتماً برای شما بار‌ها پیش آمده است که در راه رسیدن به اهداف خود، تمام شوق و انگیزه خود را از دست داده‌اید. در واقع انگیزه همان نیروی محرکه‌ای است که فرهاد را به کندن بیستون وادار می‌کند. برای فردی که انگیزه دارد، حتی کندن کوه نیز مانند آب خوردن آسان است. انگیزه در فرد باعث تغییر در خود فرد یا محیط اطرافش می‌شود.
انگیزه برای ایجاد تغییر باعث می‌شود تا افراد به سمت انجام کاری که آن را دوست دارند، هدایت شوند. شاید بتوان گفت که مهمترین عامل برای حرکت فرد به سمت اهدافش، داشتن انگیزه می‌باشد؛ زیرا تا انگیزه نباشد، نمی‌توان مسیر پیش رو را بررسی کرد یا به مقصد مد نظر رسید. در این مقاله قصد داریم تا به راهکار‌های مؤثر افزایش انگیزه برای تغییر در افراد بپردازیم و آن را به طور کامل توضیح دهیم؛ با ما همراه باشید.
عوامل درونی و بیرونی ایجاد انگیزه برای تغییر
یکی از مهمترین عوامل ایجاد انگیزه، عوامل درونی انسان‌ها یعنی خواسته‌ها و تفکرات، یا همان آرزو‌ها هستند. حتماً بار‌ها ضرب المثل جوینده یابنده است را شنیده‌اید. این جمله در واقع نشان دهنده عنصر انگیزه است. اگر فرد برای رسیدن به هدفش انگیزه داشته باشد، قطعاً به آن می‌رسد و اگر انگیزه‌ای در کار نباشد، رسیدنی هم وجود نخواهد داشت. علاقه فرد به عنوان یک عنصر درونی در ایجاد انگیزه، به همان اندازه مهم و دارای اهمیت است که محیط اطراف می‌تواند مهم و تأثیرگذار باشد. در ادامه انگیزه درونی و بیرونی برای ایجاد تغییر را به صورت مختصر توضیح خواهیم داد:
انگیزه درونی
انگیزه درونی معمولاً زمانی رخ می‌دهد که فرد به انجام کاری ترغیب شده است و انرژی زیادی برای انجامش دارد؛ زیرا انجام آن کار پاداش یا رضایت شخصی در بر دارد. به عبارت دیگر، فرد آن کار را به خاطر محرک درونی انجام می‌دهد، نه به دلیل پاداش خارجی. در واقع، انگیزه درونی یک نوع پاداش برای شما تلقی می‌شود. در ادامه به توضیح نمونه‌هایی از انگیزه درونی خواهیم پرداخت:
- منزل خود را مرتب می‌کنید؛ زیرا نظافت و تمیزکاری را دوست دارید.
- فوتبال بازی می‌کنید؛ زیرا از آن لذت می‌برید.
- درباره موضوع مورد علاقه خود، کتاب می‌خوانید؛ زیرا از آن لذت می‌برید.
- معما حل کردن را دوست دارید؛ زیرا به حل کردن چالش‌ها، علاقه‌مند هستید.
انگیزه بیرونی
انگیزه بیرونی معمولاً زمانی اتفاق می‌افتد که فرد فقط برای جلوگیری از مجازات یا گرفتن پاداش، کاری را انجام می‌دهد. در واقع فرد به آن کار علاقه‌ای نداشته و فقط آن را به دلیل جلوگیری از اتفاقات ناخوشایند و دریافت پاداش انجام می‌دهد. در ادامه به توضیح برخی از نمونه‌های انگیزه بیرونی خواهیم پرداخت:
- خانه را مرتب می‌کنید فقط به دلیل اینکه هم اتاقیتان شما را بازخواست نکند.
- فقط برای دریافت جام، فوتبال بازی می‌کنید.
- به حل کردن معما علاقه دارید؛ زیرا می‌خواهید جایزه دریافت کنید.
عوامل مؤثر بر ایجاد انگیزه برای تغییر
انگیزه برای تغییر به دو عامل مهم و مؤثر نیاز دارد و تا زمانی که این دو عامل در کنار همدیگر قرار نگیرند، انگیزه ایجاد نخواهد شد. این عوامل شامل نیاز و ذهنیت می‌باشند که در ادامه بیشتر در مورد آن‌ها توضیح خواهیم داد:
نیاز
نیاز، اولین عامل برای ایجاد انگیزه در هنگام تغییر است. یکی از نشانگر‌های مؤثر در زمینه ایجاد انگیزه، هرم مازلو است. مازلو عقیده دارد که انسان‌ها با توجه به نیازی که در زندگی خود احساس می‌کنند، حرکت خود را شروع می‌نمایند. یعنی هر چه نیاز‌های انسان در سطح پایین‌تری از هرم قرار بگیرند، به همان اندازه نیاز به تلاش و ایجاد انگیزه کمتر می‌شود. به طور مثال اگر فردی احساس گرسنگی کند، نیازی به ایجاد تغییرات شگرف در خود ندارد و فقط باید برای رفع گرسنگی، آشپزی کند.
حال اگر همین فرد قصد کم کردن وزنش را داشته باشد باید برای بالا بردن عزت نفسش تلاش کند و نیاز به یک اراده و انگیزه قوی برای ادامه دارد. در قسمت بالای هرم، قدرت ایجاد انگیزه برای تغییر، باید در حد بالایی قرار گیرد. با حرکت به سمت پایین هرم، قدرت انگیزه نیز کمتر است. فرد برای خوابیدن یا برای برطرف کردن تشنگی، احتیاج به انگیزه خاصی ندارد اما برای تغییر در علایق خود به یک انگیزه قوی نیاز دارد. در واقع هر چه نیاز، در قسمت بالاتری از هرم مازلو قرار گیرد به انگیزه بالاتری برای ایجاد تغییر، احتیاج است.
ذهنیت
دومین عامل ایجاد انگیزه برای تغییر در فرد، قدرت ذهن است. قدرت ذهن به معنای استفاده از جملات الهام بخش نیست بلکه به معنای فریب دادن ذهن است. ذهن افراد معمولاً بر اساس قانون پاداش عمل می‌کند. به طور مثال ذهن شما با خوردن یک ساندویچ خوشمزه، مزه بی‌نظیری را در خود ثبت می‌کند. در واقع مغز همیشه به دنبال دریافت پاداش و گرفتن حس عالی می‌باشد. به همین دلیل با گذشت زمان، عملی که به طور مرتب تکرار شود، برای آن تبدیل به رفتاری ماندگار خواهد داشت.
مثلاً تکرار خوردن ساندویچ، باعث پرخوری و در نتیجه اضافه وزن خواهد شد. برای تغییر این رفتار یعنی پرخوری، باید ذهنتان را فریب بدهید و برای خودتان پاداش‌های دیگری در نظر بگیرید. مغز برای ادامه بقا، به هر عملی که باعث احساس لذت شود، عادت می‌کند. یعنی اگر ذهن شما از عملی مانند پرخوری لذت می‌برد، می‌توانید با تغییر رفتار برای لاغر شدن، برای آن پاداش در نظر بگیرید و به این صورت ذهن به انگیزه لازم برای ایجاد تغییر دست پیدا می‌کند.
برای تغییر، اول باید نیاز به تغییر در فرد ایجاد شود و بعد ذهن آمادگی تغییر آن را داشته باشد. دانشمندان زیادی چون رأس کوبلر، روی چگونگی ایجاد این تغییرات کار کرده‌اند. کوبلر با یک منحنی نشان می‌دهد که افراد برای ایجاد این تغییرات باید حداقل از یک دوره شش مرحله‌ای عبور کنند. وقتی که فرد متوجه می‌شود که باید تغییراتی را در زندگی خود به وجود آورد یا یک عادت نامناسب را ترک کند، در ابتدا به دلیل عدم آمادگی برای تغییر، نمی‌تواند انگیزه لازم را به دست آورد.
ذهن او به بهانه‌های مختلف نافرمانی می‌کند. گاه ممکن است زمان تغییر را به روز دیگری موکول کند و گاهی عدم امکانات کافی را بهانه کند. به همین دلیل اگر چه انگیزه برای ایجاد تغییر لازم است اما نمی‌تواند شرایط لازم را برای آن مهیا کند. رأس کوبلر معتقد است که بهترین زمان برای به وجود آمدن انگیزه، زمانی است که فرد ناامید و خسته شده است. در این مواقع است که ایجاد انگیزه برای تغییر در افراد جواب می‌دهد.
روش‌های ایجاد انگیزه برای تغییر در خود
روش‌های گوناگونی برای ایجاد انگیزه برای تغییر وجود دارند که می‌توانند در افراد با خصوصیت‌های مختلف، متفاوت باشند. به طور مثال یک فرد می‌تواند با تهیه دفتر مناسب برای نوشتن اهداف و برنامه‌های خود، انگیزه لازم برای تغییر را به دست آورد. در صورتی که فرد دیگر با خواندن کتاب، جمله‌های انگیزشی و حتی مربی نمی‌تواند انگیزه‌های لازم را برای ایجاد تغییر در خود به دست آورد. در ادامه به برخی از تکنیک‌های ایجاد انگیزه برای تغییر اشاره خواهیم کرد:
وقت تلف نکن و اقدام کن
اولین قدم برای ایجاد انگیزه برای تغییر، اقدام کردن بدون اتلاف وقت است. چقدر برای شروع و انجام یک کار سختی کشیده‌اید و پیش خودتان فکر کرده‌اید که اگر شروع خوبی داشتید، می‌توانستید تمامی کار‌ها را به خوبی جلو ببرید؟ شما نمی‌توانید پیش‌بینی کنید که قرار است چه اتفاقی بیفتد، شما نمی‌دانید در آینده چه اتفاقاتی شکل می‌گیرند؟ پس سعی نکنید که نظر بدهید، پیش‌بینی کنید یا وقتتان را برای فکر به نتیجه کار هدر دهید. فقط باید اقدام کنید.
ایجاد انگیزه درونی
ایجاد انگیزه درونی روشی دیگر برای تغییر است که ویکتور فرانکل معمولاً در کتاب‌هایش به آن اشاره می‌کند. وقتی که فرد برای زندگی و اهدافش معنای مشخصی تعریف کند، با ایجاد انگیزه درونی، می‌تواند کار‌ها را راحت‌تر و سریع‌تر انجام دهد.
پاداش دادن به خود
دین آریلی به نقش مؤثری که پاداش دادن به خود در ایجاد انگیزه دارد، تأکید می‌کند. به عقیده او می‌توان با دادن پاداش به عنوان یک محرک بیرونی، برای افراد ایجاد انگیره کرد.
تغییر دادن افکار
برایان تریسی اعتقاد دارد که تغییر دادن افکار و اصلاح افراد، از اهمیت بالایی برخوردار است. قانون پارتو و طبقه‌بندی ارزش‌ها از جمله راهکار‌هایی است که برایان تریسی برای افزایش انگیزه به آن‌ها اشاره کرده است:
- قانون پارتو یا قانون ۸۰-۲۰ یکی از مهمترین و کاربردی‌ترین اصول برای موفقیت و ایجاد انگیزه در افراد است. این قانون کلی است و در موارد زیادی می‌توان آن را انجام و به کار برد. تعریف قانون پارتو این است که ۸۰ درصد نتایج به دست آمده ناشی از ۲۰ درصد فعالیت شما می‌باشند. یعنی ۸۰ درصد از سود شما به وسیله ۲۰ درصد از مشتریان ایجاد می‌شوند.
- قانون طبقه‌بندی ارزش‌ها به این معنی می‌باشد که شما با در اولویت قرار دادن کار‌های مهم خود و گذاشتن کار‌های کم اهمیت‌تر برای مراحل بعدی، می‌توانید وقت بیشتری را برای انجام کار‌های مهم آزاد کنید و با این کار، انگیزه خود را افزایش دهید.
مثبت فکر کردن
یکی دیگر از روش‌های ایجاد انگیزه برای تغییر، مثبت فکر کردن است. نورمن وینسنت پیل، در کتاب خود به نقش مؤثر مثبت گرایی برای ایجاد انگیزه برای رسیدن به اهداف و موفقیت‌ها تأکید بسیاری کرده است.
غافل نشدن از قدرت ناخودآگاه
در زمینه ایجاد انگیزه برای رسیدن به موفقیت، می‌توان از توصیه‌های نویسنده کتاب پرفروش موفقیت و ثروت، ناپلئون هیل بهره برد. یکی از مهمترین عناصری که هیل در کتاب خود برای افزایش انگیزه به آن اشاره می‌کند، حس ششم و تمرکز روی ضمیر ناخودآگاه است. در واقع با تمرکز و پرورش دادن ضمیر ناخودآگاه، می‌توانید انگیزه پیشرفت و اشتیاق یادگیری را در خود بالا ببرید.
آهسته و پیوسته حرکت کردن
یکی از مؤثرترین و کاربردی‌ترین روش‌ها برای ایجاد انگیزه، آهسته و پیوسته حرکت کردن است. زمانی که شما اهداف خود را بدون عجله و مصمم پیش می‌برید، کمتر خسته می‌شوید و می‌توانید سریع‌تر موانع را پشت سر بگذارید. در کتاب اثر مرکب دارن هاردی، این موضوع به خوبی توضیح داده شده است و تغییر عادات را بهترین روش برای ایجاد انگیزه دانسته است. به عقیده دارن هاردی، شانس ترکیبی از نگرش، آمادگی، فرصت و اقدام است.
در واقع با پیدا کردن آمادگی، استفاده از فرصت‌ها، تغییر نگرش و در آخر اقدام کردن می‌توانید به موفقیت‌های بزرگ دست یابید. خواندن پیام‌های اغوا‌کننده، مانند روش‌های سریع پولدار شدن یا چگونگی لاغر شدن در یک ماه شاید باعث ایجاد انگیزه در افراد شوند ولی موقتی هستند. با انتخاب راه درست و پیوسته می‌توان انگیزه‌ها را نهادینه کرد.
رسیدن به اهدافتان را سخت نکنید
وقتی انجام کاری را برای خودمان سخت و طاقت‌فرسا می‌کنیم، در واقع انگیزه و انرژی لازم برای ادامه آن را در خود، از بین خواهیم برد. در هنگام انجام کار‌ها به هیچ وجه به غیر ممکن و دشوار بودن آن‌ها فکر نکنید، بلکه با فکر کردن به اینکه انجام این کار می‌تواند افتخار و حس خوبی در شما ایجاد کند، سختی‌های آن را آسان کنید.
تقسیم کردن وظایف به قسمت‌های کوچک‌تر
هر چه وظیفه سنگین‌تر و بزرگ‌تر باشد، احتمال انجام دادن آن کمتر است. پس باید آن را برای خودتان راحت‌تر کنید تا انگیزه لازم برای انجام آن را داشته باشید. این راحت‌سازی می‌تواند به صورت تقسیم کردن وظایف به قسمت‌های کوچک‌تر باشد. به طور مثال برای انجام دادن یک پروژه کاری بزرگ در طول یک ماه، آن را به قسمت‌های کوچک‌تر تقسیم کرده و در هر روز، قسمتی از آن را جلو ببرید.
مدیریت زمان
یکی دیگر از روش‌های مؤثر ایجاد انگیزه برای تغییر، مدیریت زمان است. در واقع شما با یک زمان‌بندی مشخص و دقیق می‌توانید به بیشتر فعالیت‌های خود نظم دهید و در زمان تعیین شده، آن‌ها را انجام دهید. با مدیریت زمان، بعد از پایان روز متوجه خواهید شد که حجم فعالیت‌های مفیدتان به صورت شگفت‌انگیزی افزایش داشته است و این موضوع در ادامه مسیر، باعث افزایش انگیزه شما خواهد شد.
متعهد بودن به کار
به کارتان متعهد باشید و برای خودتان پاداش و تنبیه در نظر بگیرید. وقتی که احساس تعهد در شما به وجود آید، در صورت عدم انجام کار، خود را تنبیه یا بازخواست می‌کنید. با انجام این روش، شما انگیزه بیشتری برای انجام کار‌های خود دارید. به عنوان مثال اگر بتوانم که تکالیفم را در زمان مشخص انجام دهم، خود را به صرف یک قهوه دعوت می‌کنم و در صورت عقب افتادن تکالیف، خود را جریمه نقدی می‌کنم.
مطالعه روزانه را هرگز فراموش نکنید
سریع‌ترین راه رسیدن به موفقیت، خواندن و مطالعه زیاد می‌باشد. در ابتدا شاید این مورد از نظر شما بی‌اهمیت باشد ولی باید بدانید که مطالعه روزانه یکی از مواردی است که می‌تواند بر ذهن شما تأثیر مؤثر و طولانی مدتی داشته باشد و در زندگی شما انگیزه‌های زیادی ایجاد کند.
نادیده نگرفتن قدرت تفویض اختیار
برای انجام کار‌ها و سبک کردن آن‌ها، بهتر است که روی کمک دیگران حساب کنید. یکی از روش‌های مؤثر برای ایجاد انگیزه و سرعت بخشیدن به کار‌ها، تفویض اختیار است. اگر برای انجام کاری، مهارت و تخصص لازم را نداشته باشید و انجام دادن آن کار برای شما وقت گیر و زمان بر باشد، می‌توانید از افراد متخصص و با تجربه که در این زمینه مهارت دارند، استفاده کنید. این امر علاوه بر ایجاد حس همکاری، باعث عدم کلافگی و بی‌انگیزگی شما خواهد شد.
تیک زدن اهداف به ثمر رسیده
اهداف خود را در زندگی تیک بزنید. بهتر است روی یک کاغذ، تمامی کار‌هایی که در انجام آن‌ها موفق شده‌اید را بنویسید تا انگیزه‌تان برای ادامه مسیر افزایش یابد. هر چقدر اهداف به ثمر رسانده و تیک‌های علامت‌زده روی کاغذ بیشتر شوند، قدرت بیشتری به شما می‌دهند تا بتوانید اهداف بعدی خود را با انگیزه بالاتری دنبال کنید.
به چالش کشیدن خود
همیشه خود را به چالش بکشید. چالش در زندگی می‌تواند جذابیت رسیدن به هدف را برای شما دو چندان کند. گاهی طی کردن مسیر‌های تکراری برای رسیدن به هدف، می‌تواند شما را در زندگی، دچار روزمرگی کند. در واقع به چالش کشیدن خود، می‌تواند شما را از یکنواختی نجات دهد. به طور مثال برای مدت یک ماه برای خود چالش صبح زود بیدار شدن، تعریف کنید و هر روز که آن را انجام دادید به خودتان پاداش دهید.
تمرکز روی مسیر نه هدف
همیشه در زندگی سعی کنید که روی مسیر تمرکز داشته باشید نه نتیجه. برای ایجاد انگیزه در انجام کار‌ها لازم است که به جز هدف، روی مسیر رسیدن به هدف نیز اشتیاق و انگیزه داشته باشید. به عنوان مثال اگر هدف شما لاغر شدن است، بهتر است که در هنگام ورزش، از ورزش مورد نظر و احساس سلامتی ایجاد شده، لذت ببرید و فقط به لاغر شدن فکر نکنید. اهمیت این موضوع به دلیل این است که وقتی فرد فقط به هدف فکر کرده و روی آن متمرکز می‌شود، در صورت عدم تحقق، مسیر را نیز ر‌ها می‌کند در صورتی که اگر مسیر رسیدن به هدف لذت بخش باشد، فرد به راحتی آن را ر‌ها نمی‌کند و در نهایت بعد از مدتی تلاش، نتایج مثبتی خواهد دید.
به کارگیری تجسم خلاق
موفقیت خود را در ذهنتان تجسم کنید. یکی از متداول‌ترین موارد ایجاد انگیزه در روانشناسی، تجسم موفقیت است. تجسم خلاق برای شما می‌تواند احساس لذت و رضایت ایجاد کند. در واقع این حس لذت و شوق باعث ترغیب بیشتر شما به انجام کار‌ها می‌شود. نکته قابل ذکر این است که در هنگام تجسم خلاق به هیچ عنوان هدف خود را غیر قابل دسترس، تصور نکنید تا احساس خوبی داشته باشید.
موفقیت‌های کوچک خود را جشن بگیرید
اگر همیشه در زندگی خود به دنبال یک بازده بلند مدت باشید، قطعاً فراموش می‌کنید که باید برای موفقیت‌های کوچک خود جشن بگیرید و خوشحال باشید. این عدم پاداش در مورد موفقیت‌های کوچک، باعث کمرنگ شدن ایجاد انگیزه در شما می‌شود. در واقع افراد باید با جشن گرفتن پیشرفت‌های کوچک خود، برای رسیدن به اهداف بزرگشان ایجاد انگیزه کنند.
مربی و انگیزه برای تغییر
یکی از مهمترین اهداف مربی‌گری، ایجاد تغییر است. فرد زمانی نزد مربی مراجعه می‌کند که شرط نیاز برای ایجاد تغییر در او به وجود آمده باشد. به همین دلیل مربی باید توانایی لازم برای فراهم کردن ایجاد شرایط انگیزه برای تغییر را داشته باشد. اولین انگیزه‌ای که مربی باید در فرد ایجاد کند، انگیزه برای ادامه حضور در جلسات مربی‌گری است. بسیاری از افراد بعد از دو سه بار حاضر شدن در جلسات، از حضور در جلسات بعدی امتناع می‌کنند. یک مربی حرفهای باید در ابتدا ایجاد انگیزه برای تغییر را در محل کار خود، شروع کند. در واقع اولین گام برای حضور افراد در جلسات مربی‌گری، ایجاد یک فضای صمیمی و راحت است که در آن مراجعه‌کننده بتواند بدون هیچ گونه استرس و نگرانی، حرفهای خود را به زبان آورد.
دومین فاکتوری که می‌توان برای حضور در جلسات در نظر گرفت، پاداش دادن به مراجعه‌کننده است. برخی از مربیان بعد از اینکه مراجعه‌کننده آن‌ها به هدف اولیه خود رسید یا اینکه توانست برای مشکلات خود راه حلی مناسب ارائه دهد، برای او پاداش و جایزه در نظر می‌گیرند. نباید فراموش کرد که پاداش یکی از مهمترین راه‌های انگیزه در افراد برای ایجاد تغییرات است. در واقع یک مربی حرفهای با دانستن اصول ایجاد انگیزه به راحتی می‌تواند تغییر را در افراد مختلف، شکل دهد. متأسفانه تعداد زیادی از مربیان با اصول ایجاد انگیزه و راهکار‌های آن آشنایی ندارند.
سخن پایانی
خودانگیختگی و تغییر عادات، موضوعات پیچیده‌ای هستند که نیاز به تمرین دارند و باید بدانید که ایجاد انگیزه در افراد به راحتی امکان‌پذیر نیست. شما می‌توانید با بررسی و ارزیابی نیاز‌های خود، رویکرد و دیدگاه‌تان را نسبت به کار‌های مختلف تغییر دهید. در واقع با پیوند دادن وظایف و احساسات خوشایند درونی خود، می‌توانید کار‌ها و وظایفتان را به بهترین شکل ممکن انجام دهید. همچنین با در نظر گرفتن پاداش برای خود، می‌توانید انگیزه بیرونی ایجاد کنید. افراد می‌توانند با استفاده ترکیبی از روش‌ها و تکنیک‌های گفته شده برای ایجاد انگیزه برای تغییر، به خودشان انگیزه و فرصت لازم را برای انجام دادن وظایف اجباری یا ناخواسته را بدهند.