آفت دهان چیست؟ تمام روش های درمان این بیماری دهانی
علائم و درمان های آفت دهان
آفت دهان اصولا زخم بی دردسری است. در بروز این زخم، اغلب اشخاص صرفا چند روزی مراقب هستند که زمان غذا خوردن (به ویژه غذا های تند و اسیدی ) چیزی به سطح آن برخورد نکند تا کم کم خوب شود. ولی بروز چندین و چند دفعه آفت دهان، به ویژه بیشتر از یکی، پرسش هایی را برای شخص ایجاد می کند، از جمله اینکه علت آفت زبان یا دهان دقیقا چیست و برای درمان آن چه کاری باید انجام داد.
در این مقاله تصمیم داریم ضمن آنالیز علل بروز این بافت درد آور، در مورد درمان افت دهان و تکنیک های جلوگیری از آن صحبت کنیم. پس تا آخر این مقاله با ما همراه باشید.
آفت دهان چیست؟
آفت (canker sore)، که با نام تخصصی aphthous ulcers معروف است، ضایعه ریز و کم عمقی است که بر روی بافت های نرم دهان ایجاد می گردد. آفت دهان خود را به صورت زخمی سفید و زرد با یک مرز قرمز و پر التهاب نشان می دهد.
علی رغم تبخال، آفت روی لب شکل نمی گیرد و مسری نیست. با این حال، افت دهان یا زبان امکان دارد دردآور باشد و خوردن و صحبت را برای شخص سخت کند. همان طور که گفتیم، این آفت ها اصولا خیلی ریز و در حد چند میل می باشند؛ اما برخی اوقات سایز آن ها به 1 سانتی متر یا بیشتر نیز می رسد. این زخم ها یکی دو روز قبل از اینکه ایجاد شوند، حس سوزن سوزن شدن یا سوزش را در آن نواحی ایجاد می کنند. در موارد وخیم، تب و بی حالی هم از علائم بروز آفت در دهان می باشد.
انواع افت
این بافت های پر التهاب 3 نوع اساسی دارند:
- مینور
- ماژور
- تبخال
در ادامه آن ها را معرفی خواهیم کرد و خصوصیات آن ها بررسی می کنیم:
آفت دهان مینور
معمول ترین نوع افت و زبان این نوع از آفت است. آفت های مینور اصولا کوچک و بیضی هستند و دارای مرزهای قرمز رنگ می باشند، و بدون ایجاد اسکار در عرض 1 تا 2 بهبود می یابند.
آفت دهانی ماژور
آفت ماژور هم عموما گرد می باشد و دارای حاشیه های مشخصی است؛ البته در صورتی که اندازه آن بیش از اندازه بزرگ باشد، امکان دارد لبه های آن شکل نا فرمی داشته باشد. بهبود آفت ماژور ممکن است تا 6 هفته نیز زمان ببرد، و جای مشخصی از آن باقی بماند.
تبخال دهانی
تبخال دهانی نادر است، و اغلب بزرگسالان را تحت تاثیر قرار خواهد داد. دقت داشته باشد که این مدل آفت به علت عفونت ویروس تبخال رخ نخواهد داد.
این زخم به شکل خوشه ای از زخم های ریز ایجاد می گردد، و می تواند تبدیل به یک زخم بزرگ شود. آفت ویروسی هم لبه های نا فرمی دارد، و بدون به وجود آوردن اسکار در عرض 1 تا 2 هفته درمان می شود.
تفاوت آفت دهان و سرطان دهان
انواع آفت دهانی را توضیح دادیم، ولی این زخم ها گاهی با علامت وضعیت های شدید تری مثل سرطان دهان اشتباه گرفته می شوند. به همین دلیل، قبل از اینکه به درمان این مورد بپردازیم، تفاوت آفت و سرطان را کوتاه بررسی خواهیم کرد.
افت دهان با سرطان دهان از این لحاظ متفاوت دارد:
همان گونه که مشاهده نمودید، اغلب زخم های آفت در عرض یکی تا دو هفته درمان می شوند. در حالی که ضایعات ناشی از سرطان دهان در چنین مدتی بهبود پیدا نمی کنند و در دهان باقی خواهند ماند.
آفت دهان، میزانی از درد را به فرد منتقل می کند. ولی زخم های سرطان دهان ممکن است با درد همراه باشند یا نباشند.
سطح آفت ها معمولا صاف، و رنگ وسطشان سفید یا زرد می باشد (که در هنگام بهبود رنگ آن خاکستری خواهد شد). شکل سرطان دهان ممکن است صاف یا متورم باشند، و عموما سفید یا قرمز رنگ هستند.
آفت معمولی دهان ممکن است موجب درد لحظه ای در زمان خوردن بعضی غذا ها شوند، ولی مثل سرطان دهان به مشکلاتی در بلع و صحبت کردن منجر نخواهند شد.
علت آفت زبان و دهان چیست؟
هر شخصی امکان دارد به آفت دهان مبتلا گردد؛ ولی نوجوانان و بزرگسالان جوان بیش تر به آن مبتلا می گردند. خوب است بدانید این مشکل در زنان هم نیز رایج تر است. اغلب کسانی که به این مشکل دچار می شوند ژنتیکی دارای این اختلال هستند، که از وراثت یا عاملی در محیط مثل بعضی خوراکی ها یا مواد حساسیت زا معلول می شود.
با این وجود، علت دقیق آفت دهان همچنان مشخص نیست. دقیق ترین حدس پژوهشگران ترکیبی از عوامل مختلف می باشد.
علل اصلی آفت زبان عبارت اند از:
- حساسیت های غذایی، به خصوص به شکلات، قهوه، تخم مرغ، آجیل، و خوراکی های تند یا اسیدی
- آسیب دیدن دهان در حین کار دندانپزشکی، بیش از اندازه مسواک زدن، فعالیت های ورزشی یا گاز گرفتن دهان
- به کار بردن خمیر دندان و دهان شویه های دارای سدیم لوریل سولفات
- وجود باکتری هلیکوباکتر
- داشتن رژیم غذایی بدون ویتامین ب 12،
- پاسخ دادن آلرژیک به باکتری های ویژه ای در دهان
- تغییر در هورمون ها در زمان قاعدگی
- فشارها و اضطراب های عاطفی
البته بعضی از بیماری ها هم می توانند دلیل آفت دهان باشند، مثلا:
- بیماری های خود ایمنی، که موجب می‌شود گلبول های سفید خون در عوض ویروس و باکتری ها به سلول های سالم حمله نمایند
- بیماری‌های روده، مثل بیماری کرون و کولیت اولسراتیو
- بیماری سلیاک، یک مشکل روده ای جدی ناشی از حساسیت به گلوتن یا همان پروتئینی که در غلات وجود دارد
- بیماری بهجت، یک اختلال خیلی خاص و کمیاب که موجب التهاب در کل بدن از جمله دهان می گردد
- ایدز، که سیستم ایمنی را سرکوب می نماید
در کنار این دو دسته، بعضی از داروها هم ممکن است باعث بروز آفت دهان هستند. بنابراین اگر هم اکنون دارویی را مصرف می کنید، خوب است عوارض آن را بار دیگر مرور نمایید.
برای درمان آفت دهان چه باید کنیم؟
برای درمان زود هنگام آفت دهان می توانید از بعضی داروها در این زمینه استفاده نمایید که علاوه بر کم کردن درد و التهاب، از عفونت هم نیز جلوگیری می نماید:
ژل آفت دهان: این ژل ها مثل بنزوکائین یا لیدوکائین جهت کاهش درد بایستی به طور مستقیم روی آفت قرار بگیرد.
ضد التهاب های موضعی: داروهای استروئیدی مثل تریامسینولون استوناید التهاب آفت های دهان را به مقدار زیادی کم می کند. این گزینه ها جهت درمان نمودن افت دهان خیلی کاربردی هستند، ولی عموما به نسخه پزشک نیاز دارند و باید طبق دستور پزشک از آنها استفاده کرد.
آنتی بیوتیک های موضعی: آنتی بیوتیک جهت درمان آفت دهان هنگامی تجویز می گردد که عفونی شدن آفت دهان به دلیل وجود باکتری باشد. قرمز شدن، پوسته پوسته شدن، و ترشحات چرکی از علائم این عفونت است.
- بعضی از دهانشویه ها مثل دهانشویه های کلر هگزدین هم این آفت های ملتهب را درمان می کنند، ولی تعداد دفعات بروز آن را کم نمی کند.
- تکنیک های خانگی نیز جهت درمان آفت زبان وجود دارد، مثل: غرغره کردن محلول آب نمک یا جوش شیرین، بابونه و …
- دقت داشته باشید که بعضی درمان های خانگی آفت دهان از لحاظ علمی ثابت نشده‌اند؛ و درست است قبل از استفاده مکرر از آن ها با یک متخصص مشورت نمایید.
چه هنگامی بهتر است جهت درمان آفت دهان به متخصص مراجعه نماییم؟
اگر با هر کدام از شرایط زیر روبرو شدید، پیشنهاد می کنیم جهت درمان افت دهان به یک متخصص مراجعه نمایید:
- بروز زخم های دائمی، مکرر و یا افت‌های دهانی جدیدی که قبل از درمان آفت های قدیمی ایجاد می شوند
- افت‌هایی که درد آن ها با وجود مصرف دارو های متعدد، رعایت در مصرف مواد غذایی و تست نمودن درمان های خانگی کنترل نمی شود
- آفت هایی که حتی بعد از گذشت چند ماه بهبود نمی یابند
- آفت هایی که به مرز لب ها وارد می شوند
- ایجاد آفت هایی که به طرز غیر عادی بزرگ هستند
- مشکل زیاد در غذا خوردن یا نوشیدن مایعات
- تب زیاد همراه با بروز زخم
علاوه بر همه ی موارد گفته شده، در صورتی که سطوح دندانی شما تیز است یا مثلا سیم های ارتودنسی موجب ایجاد زخم می شوند، به پزشک خود خود مراجعه نمایید.
راه های ممانعت از ایجاد افت دهان
اگر عود آفت دهانی برای شما یک سناریو آشنا است، امکان دارد با رعایت نمودن نکات زیر قادر باشید تعداد دفعات ایجاد آن و احتیاج به درمان آفت دهان را کم کنید:
رژیم غذایی تان را رعایت نمایید: غذاهایی را که باعث تحریک دهان شما می شوند یا به آن ها حساس هستید را کمتر مصرف کنید. این غذا ها می تواند شامل آجیل، چیپس، ادویه های مخصوص و میوه هایی مثل آناناس و پرتقال باشد.
خوراکی های سالم بخورید: جهت جلوگیری از بروز افت دهان، به اندازه کافی میوه، سبزیجات و غلات مصرف نمایید.
بهداشت دهان و دندان را رعایت نمایید: مسواک زدن بعد از غذا و استفاده از نخ دندان به طور صحیح در طی روز دهان شما را تمیز خواهد کرد، و آن را از هر آلودگی پاک می کند، آلودگی هایی که امکان دارد موجب بروز آفت شوند. از استفاده از مسواک های خیلی زبر، و خمیردندان هایی که دارای سدیم لوریل سولفات هستند هم خودداری کنید.
از دهان خود محافظت نمایید: اگر دندانتان ارتودنسی دارد، از دندانپزشک خود در مورد واکس های ارتودنسی جهت کاور کردن لبه های تیز آن سوال نمایید.
استرس خود را کنترل نمایید: اگر علت آفت دهان شما با استرس ارتباط داشته باشد، تکنیک های کم کردن استرس مثل مدیتیشن، گوش دادن به موسیقی و یا از هر چیز دیگری که می دانید توسط آن خواهید توانست بر استرس خود غلبه نمایید را امتحان کنید.
درمان زود هنگام آفت دهان با تکنیک های خانگی
متد های بسیاری جهت درمان آفت دهان به صورت خانگی وجود دارد. بعضی از این متد ها عبارتند از:
۱. آب نمک
یک قاشق نمک یا نمک دریا را در یک فنجان آب ولرم ریخته هم بزنید تا نمک به طور کامل در آب حل شود و چندین دفعه آن را قرقره نمایید. آب نمک دهان را ضد عفونی خواهد کرد و موجب بیرون آمدن شدن مایع درونی آفت می شود. پس از شست و شوی دهان با آب نمک کمی از نمک را به روی آفت بگذارید. این کار خیلی دردناک است، ولی یکی از عالی ترین روش ها جهت درمان زود هنگام آفت دهان است. می توانید این عمل را ۴ تا ۵ دفعه در روز انجام دهید.
۲. شیر منیزیم
شیر منیزیم را از داروخانه تهیه نمایید و دهانتان را با کمی از آن بشویید، خواص آنتی اکسیدانی که این ماده دارد موجب می شود که اسید هایی که دلیل سوزش آفت دهان هستند را خنثی نماید و درد را کم کند. می توانید تکه ای پنبه را به شیر منیزیم آغشته نمایید و به مدت ۵ الی ۱۰ ثانیه روی آفت بگذارید تا باقی بماند. این عمل موجب خشک شدن آفت خواهد شد و روند درمان را سرعت می بخشد.
۳. ژل آلوئه ورا
مقداری پنبه را به ژل آلوئه ورا آغشته کرده و 3 الی ۲ دقیقه بر روی آفت بگذارید تا باقی بماند، بعد از آن دهان خود را شست و شو دهید. ژل آلوئه ورا درد و سوزش آفت را کم می کند. شما خواهید توانست این درمان را چند بار در روز تکرار نمایید.
۴. جوش شیرین
یک قاشق جوش شیرین را با یک لیوان آب ولرم مخلوط کنید و این ترکیب را قرقره نمایید. می توانید به یک قاشق جوش شیرین مقداری آب اضافه نمایید تا خمیری درست شود. سپس خمیر به دست آمده به وسیله پنبه به مدت ۱۰ ثانیه روی افت بگذارید باقی بماند. جوش شیرین PH دهان را زیاد می کند و خطر عفونت باکتریایی را کم خواهد کرد. به کاربردن جوش شیرین ۷.۸ بار در روز جهت بهبود سریع آفت دهان بسیار کاربردی است.
۵. چای مریم گلی و بابونه
جهت تهیه ی چای مریم گلی یک قاشق مریم گلی را در یک لیوان آب داغ بریزید. چای بابونه را هم به همین طریق تهیه کنید. هنگامی که سرد شدند به نسبت یکسان آن ها را با هم مخلوط کرده، بعد ازآن دهانتان را با این ماده شست و شو دهید. مریم گلی و بابونه هر دو دارای خواص ضد باکتریایی می باشند و ریسک ایجاد عفونت را کم می کنند.
۶. فلفل قرمز
فلفل قرمز را با مقداری آب مخلوط نمایید تا شکل خمیری پیدا کند و اندازه خیلی کم از آن را بر روی آفت بگذارید. اگرچه این کار کمی درد آور به نظر می آید، ولی تندی موجود در فلفل باعث می شود تا درد آفت کاهش پیدا کند. دقت داشته باشید که فلفل با زبان و دیگر بخش های دهان تماس پیدا نکند.
۷. شیرین بیان
به کار بردن 3 بار در روز دهان شویه‌ی شیرین بیان جهت درمان زود هنگام آفت دهان بسیار اثر گذار است و درد آن را کم می کند. نصف قاشق عصاره‌ی شیرین بیان را با یک سوم فنجان آب ولرم میکس نمایید و دهان خود را با آن شست و شو دهید. همچنین می توانید چای کیسه ای شیرین بیان را نخست در آب جوش بگذارید تا مقداری خیس شود. بعد از آن، به مدت ۱۰ دقیقه آن را روی آفت دهان بگذارید تا باقی بماند. با استفاده از شیرین بیان آفت دهان در مدت 4 روز کاملا درمان خواهد شد.
۸. سرکه سیب
اسید موجود در سرکه سیب باکتری های مضر دهان را نابود می کند و باعث رشد باکتری های مفید می شود. کمی سرکه سیب را با آب ولرم میکس کنید و دهان خود را با این ترکیب شستشو دهید. این دهان شویه، یک آنتی بیوتیک عالی است که جهت بهبودی سریع آفت دهان خیلی موثر است.
۹. گشنیز
گشنیز به علت خاصیت آنتی باکتریایی جهت بهبودی سریع آفت دهان خیلی کارایی دارد. برگ های گشنیز را در آب جوشانیده و ، سپس آن را از صافی رد کنید و روزی 3 بار دهان خود را با آن شست و شو دهید. همچنین جهت تهیه ی این دهانشویه می توانید یک قاشق از دانه های گشنیز را در یک لیوان آب داغ ریخته و بعد از یک روز آن را صاف نمایید.
۱۰. عسل
ویتامین ها و مواد معدنی که در عسل وجود دارد و همچنین خواص ضد باکتریایی آن باعث بهبود آفت دهان می شود. یک قاشق عسل را برای یک دقیقه روی زخم بگذارید تا باقی بماند. سپس آن را به خوبی شست و شو دهید. اگرچه به کار بردن از عسل جهت درمان آفت کمی دردآور است، ولی تاثیر آن شما را متعجب خواهد کرد.
بهبودی سریع آفت دهان با تکنیک های پزشکی
درصورتی که تکنیک های خانگی در بهبود آفت تاثیری نداشته باشد و یا دهان شما به صورت مداوم دچار آفت می شود باید به پزشک مراجعه نمایید. عموما از این داروها جهت بهبودی آفت دهان استفاده می شود:
۱. آفتین ژل
در طی 30 ثانیه از آفت دهان رها شوید! درد و ناراحتی پس از چند ثانیه کم می شود و پس از مدتی آفت درمان می شود. یک قطره از این ژل را از طریق سر سرنگ به روی پنبه بریزید و آن را به مدت 30 ثانیه روی آفت نگه دارید، پس از آن دهان خود را با آب فراوان شست و شو دهید. استفاده از این ژل پیشرفت آفت دهان را کنترل می کند و سریعا با زیاد کردن خون رسانی در قسمت آفت آن را درمان می کند.
۲. کورتیکواستروئید
به کاربردن کورتیکواستروئید‌ها تورم و قرمزی آفت را کم می کند و جهت درمان زود هنگام آفت دهان بسیار موثر است.
۳. مسکن
اگر آفت دهان دردناک شود، داروهای مسکن مستقیما روی آفت قرار می گیرند. داروی بنزیدامین به شکل اسپری یا به صورت دهان شویه جهت درمان زود هنگام آفت دهان استفاده می شود. هنگامی که نخستین بار از این دهانشویه استفاده می نمایید، کمی سوزش را تجربه خواهید نمود، ولی با استفاده‌ی مداوم از آن این سوزش کم خواهد شد.