دیسپلازی نوزاد یا در رفتگی مفاصل و درمان آن
درمان دیسپلازی نوزاد یا در رفتگی مفاصل
دیسپلازی لگن نوزاد که برخی اوقات از آن به دیسپلازی مادرزادی یا دررفتگی مفصل یاد می شود، شرایطی است که از ماه های نخستین کودکی به وجود می آید و در صورتی که تشخیص داده نشود و درمان زودرس انجام نشود می تواند موجب ناتوانی همیشگی شود. دیسپلازی لگن در هر هزار کودک برای یک نفر رخ می دهد .با رشد نکردن استخوان های قسمت لگن، دیسپلازی تشخیص داده می شود. این شرایط امکان دارد سستی یا در رفتگی مفاصل ران را به همراه داشته باشد و می تواند یک یا دو مفصل از ران را درگیر کند. مفاصل ران، توپ و یا کاسه ای می باشند. دررفتگی لگن ممکن است در زمان جنینی یا در ماه های نخستین کودکی اتفاق بی افتد. در یک نوزاد شیرخوار، قسمت زیادی از مفصل ران از جنس غضروف می باشد که نرم است. امکان دارد این خصوصیت در شل بودن و ثابت نبودن مفصل نقش داشته باشد. در طول سال های نخستین کودکی، غضروف ها به مرور با استخوان جایگزین خواهند شد.
در نمو طبیعی مفصل ران، قسمت توپ شکل استخوان، زودتر از قسمت کاسه ای مفصل رشد می نماید. نمو مفصل به باقی ماندن سر استخوان در مفصل کاسه ای وابسته است. امکان دارد عوامل زیادی در رشد مفصل و رباط های آن و حفظ استخوان ها در بغل یکدیگر تاثیر دارد. در دیسپلازی لگن، اجزای مفصل کاسه ای (استابولوم) به اندازه کافی رشد نکرده است؛ به همین دلیل قسمت های توپ مانند استخوان، به درستی در کاسه مفصل تثبیت نشده اند. این به این معنا است که لگن بیشتر امکان دررفتگی (یعنی خارج شدن سر توپ مانند استخوان از داخل سوکت یا کاسه مفصل) را خواهد داشت. این امر می تواند موجب مشکلات اساسی در رساندن خون به مفصل ران شود و بر راه رفتن نیز اثر بگذارد.
علل دررفتگی لگن در نوزادان
هر عاملی که موجب کاهش یا اجتناب از حرکت مفصل ران بشود، ریسک به وجود آمدن دیسپلازی لگن را زیاد می کند. عواملی مانند بزرگی جثه جنین، کم شدن ماده آمنیوتیک و نخستین بارداری (چون در آن رحم دارای کشش کمتری است) جای جنین در رحم مادر را کم می کنند؛ به همین دلیل جنین مجبور است به اطراف حرکت کند.
وارونه بودن جنین (یعنی به جای آنکه سر جنین به سمت پایین باشد، پاهای او پایین قرار دارد) در زمان زایمان و قنداق کردن نوزاد در طی روزهای نخستین تولد نیز ریسک دیسپلازی مفصل ران را زیاد می کند.
نوزادانی که در والدین آنها شخصی به دیسپلازی لگن مبتلا است، بیشتر به این مشکل مبتلا خواهند شد. نوزادان دختر چند برابر بیشتر از پسرها به این وضعیت دچار می شوند. احتمالاً دلیل این موضوع می تواند مربوط به هورمون هایی باشد که در بدن مادر تولید می شود و موجب می گردد رباط ها در زمان بارداری آرامش داشته باشند. امکان دارد نوزادان دختر نسبت به پسر، در برابر این هورمون‌ها حساس تر باشند.
چالش ها و مشکلات جدی در دیسپلازی
اغلب والدین به این بیماری آگاه نیستند و آن را جدی نمی پندارند و در جهت عکس برداری و یا تشخیص آن پیگیری لازم را انجام نمی دهند. حتی با معاینه و اسکرین نوزاد، گاه موارد تشخیص داده نشده این بیماری دیده می شود و به علت اینکه معمولا علائم و نشانه ای در کودک دیده نمی شود، لذا تا بعد از شروع راه رفتن کودک تشخیص به تاخیر می افتد.
به صورت کلی دیسپلازی به سه شکل امکان دارد خود را نشان دهد
- نوع خفیف مفصل ناپایدار و مستعد به دررفتگی سر هنوز در کاسه است؛
- نوع متوسط دیسپلازی – بد شکل گیری مفصل لگن؛
- نوع شدید دیسپلازی – توپ از کاسه مفصل بیرون شده است.
تشخیص زود تر مساوی است با درمان راحت تر و زودتر و نتیجه بهتر
لذا تشخیص با اسکرین تست دیسپلازی در روزهای نخست تولد با معاینه بالینی روز نخست تولد و پیگیری علائم مشکوک آن در کلینیک در هفته یا ماه های پس بعد از تولد و با سونوگرافی و یا رادیوگرافی مفصل لگن و تکرار معاینه نوزاد، انجام می شود.
در روزهای نخست تولد، پزشک با معاینه کردن لگن و مفصل اطفال می تواند با تکان دادن مفصل و تست و هر مورد غیر طبیعی که در معاینه در مفصل لگن احساس می کند به دیسپلازی شک پیدا می کند و به والدین اطلاع می دهد و برای پیگیری و معاینه متعدد در کلینیک، در طول هفته های بعد و یا ارجاع نوزاد برای انجام سونو هیپ، نوزاد را تحت نظر قرار داده و برای تشخیص زودرس دیسپلازی اقدام می کند و یا به متخصص اطفال معرفی می نماید.
دستورالعمل اسکرین تشخیصی برای دیسپلازی امکان دارد در کشور‌های متعدد تفاوت داشته باشد. در برخی از کشور‌ها تمام نوزادان تازه متولد را برای انجام عکس برداری دیسپلازی، سونوگرافی لگن انجام می دهد. آکادمی نوزادان آمریکا توصیه می کند معاینات پی در پی و سونوگرافی لگن در اطفال با خطر فاکتور برای دیسپلازی انجام شود. بهتر است معاینات تشخیصی تا سن 9 ماهگی ادامه پیدا کند.
مراقبت ها و اجتناب از در رفتگی مفصل نوزاد در ماه های نخست تولد لازم است زیرا که پس از شش ماهگی تاندون ها در حوالی مفصل لگن محکم شده و در رفتگی مفصل هیپ را به همان شکل در رفته حفظ می کند و فیکس خواهد شد.
دیسپلازی مفصل لگن برای نوزاد و کودک درد آور نیست. اما در در سنین بالاتر که به دلیل خراب شدن سطح مفصل در آنها، درد کم کم خود را نشان خواهد داد.
نشانه های دیسپلازی طبق سن نوزاد و میزان نقص مفصل متفاوت است به گونه ای که در اطفال معمولا نشانه ای ندارد و تنها با معاینات ممکن است مشخص شود. در چند ماهگی نوزاد گاه امکان دارد قرینه نبودن بودن چین های پوستی در قسمت باسن و یا مساوی نبودن در ارتفاع زانو در زمان دراز کش و در سنین بالاتر با ایراد در راه رفتن مشاهده می شود.
دلایل به وجود آمدن دیسپلازی در نوزادان چیست؟
بیشتر والدین می پرسند که علت به وجود آمدن مفصل نا پایدار در کودکان چیست و یا به چه علت در رفتگی مفصل ران به وجود آمده است، باید بگویم که دو دلیل گوناگون دارد:
۱- پیش از زایمان: مدل قرار گرفتن ران های نوزاد در درون رحم و نمو و تکامل غلط مفصل ران می تواند زمینه ایجاد مشکلات در مفصل، پس از تولد را فراهم نماید؛
۲- پس از زایمان: مراقبت های غلط والدین بعد از تولد موجب شدید شدن ضعف و نا پایداری مفصل می شوند.
و معمولاً ربطی به روش زایمان و یا آسیب های زمان زایمان ندارد.