علائم و عوارض دیسک کمر + روش های نوین درمان با جراحی و بدون جراحی
اطلاعات درباره دیسک کمر و روش های درمان آن
فتق دیسک که به شکل عمومی به دیسک کمر نیز معروف است، به معنی وجود مشکل در دیسک های میان مهره هایی می باشد که با روی هم قرار گرفتن آن ها ستون فقرات شکل می گیرد. در این مقاله با ما همراه باشید تا به بررسی نشانه ها و عوارض دیسک کمر بپردازیم.
ساختار دیسک ستون فقرات انسان به این شکل است که مرکز آن نرم است و مانند دونات ژله ای می باشد؛ ولی لایه خارجی آن محکم است. بیماری دیسک کمر وقتی رخ می دهد که بخش خارجی دیسک دچار ضعف شده باشد یا آسیب دیده باشد و بر اثر آن بخش داخلی نرم و ژله ای از بخشی که پاره شده بیرون بزند.
دیسک کمر، اعصاب کناری خود را تحریک می نماید و موجب ایجاد درد کمر، بی حسی و رخ دادن ضعف در بازو و پاها می گردد. امکان دارد خیلی از کسانی که با این بیماری درگیر می شوند، نشانه های گفته شده را مشاهده نکنند. خیلی از افراد مبتلا نیز احتیاجی به عمل جراحی ندارند.
نشانه های دیسک کمر
معمولا دیسک کمر در بخش پایینی اتفاق می افتد؛ ولی با این وجود امکان دارد در قسمت ستون فقرات گردن نیز مشاهده شود. رایج ترین نشانه های دیسک کمر عبارتند از:
احساس درد در بازوها یا پاها
اگر فتق دیسک در کمر شما اتفاق بیفتد، معمولا در بخش باسن، ران و ماهیچه درد زیادی را حس خواهید کرد. همچنین امکان دارد این درد در دیگر قسمت های پا حس شود. البته در صورتی که دیسک در گردن شما اتفاق بیفتد، اصولا درد را در قسمت بازو و شانه خود حس می کنید. حتی امکان دارد در هنگامی عطسه یا سرفه، یا وقتی که حالت ستون فقرات خود را عوض می کنید، این درد به بخش های فوقانی بازو و پای شما منتقل گردد.
بی حسی
کسانی که به دیسک کمر دچار هستند اصولا بی حسی را در بدن خود حس می کنند.
ضعف عضلانی
عضلات آسیب دیده به علت آسیب دیدن اعصاب، به تدریج ضعیف می شوند. این مسئله موجب کم شدن توانایی شما در جابجا کردن یا نگهداری وسایل می گردد. این یکی از معمول ترین ترین مشکلاتی است که دیسک کمر به وجود خواهد آورد.
امکان دارد اصلا متوجه نشوید که به دیسک مبتلا گردیده اید. برخی اوقات امکان دارد دیسک کمر در تصویربرداری نخاع علامتی از خود بروز ندهد.
چه موقع باید به پزشک مراجعه نماییم؟
اگر در گردن خود درد دارید و یا در کمرتان احساس درد می کنید که به قسمت پایین و پاهای شما انتقال می یابد و این درد با حس ضعف و یا بی حسی باشد، حتما باید جهت معاینه به پزشک متخصص مراجعه نماید.
دلیل دیسک کمر
دیسک کمر، معمولا در اثر فرسوده شدن دیسک ها در زمان پیری اتفاق می افتد که به آن disk degeneration (فاسد شدن دیسک) گفته می شود.
با افزایش سن، ستون فقرات شما کمی از محتوای آبی که دارد را از دست خواهد داد. این مسئله موجب کاهش انعطاف پذیری آن ها می شود و در معرض پاره شدن قرار می گیرند و پیچش و فشار کمتری را می توانند تحمل نمایند. در نتیجه، احتمال آسیب در دیسک کمر زیاد می شود.
بیشتر مردم قادر نیستند علت دقیق به وجود آمدن دیسک کمر خود را بیابند. برخی اوقات، بلند کردن اجسام سنگین با استفاده از ماهیچه ی پشت به جای عضلات ران و پا، ممکن است باعث رخ دادن دیسک خواهد شد. با این حال کم اتفاق می افتد که سقوط و ضربه موجب بروز دیسک گردد.
عواملی که امکان دارد خطر ابتلا به دیسک کمر را زیاد کند و بایستی کنترل گردد:
اضافه وزن
اضافه وزن ، موجب فشار زیاد روی دیسک های کمر خواهد شد.
شغل
کسانی که دارای شغلی هستند که کارهای فیزیکی زیادی انجام می دهند، بیشتر از افراد دیگر ممکن معرض ابتلا به فتق دیسک هستند. کارهایی مثل بلند کردن، تکان دادن، خم شدن، تا حد زیادی امکان ابتلا به دیسک کمر را افزایش خواهید داد.
ژنتیک
ارثی بودن بیماری، یک از دلایل معمول در بروز دیسک کمر می باشد.
عوارض دیسک کمر
طناب نخاعی شما تا قسمت های فوقانی کانال نخاعی ادامه پیدا نکرده است، بلکه در قسمت زیرین کمر شما، طناب نخاعی به دسته ای از ریشه های عصبی وصل می شود که مانند دم اسب است. فتق دیسک کمر برخی اوقات امکان دارد این ریشه های عصبی را فشرده نماید. در این هنگام باید جهت اجتناب از ضعف یا فلج شدن، جراحی اورژانسی انجام شود.
اگر در اثر مشکل دیسک کمر به موارد زیر دچار شدید، باید سریعا به اورژانس مراجعه کنید:
شدید تر شدن نشانه ها
درد، بی حس شدن و ضعف امکان دارد به اندازه ای زیاد شود که دیگر توانایی انجام کارهای روزمره خود را نداشته نباشید.
به وجود آمدن مشکل در عملکرد روده ها و مثانه
کسانی که به سندرم Cauda Equina مبتلا هستند امکان دارد به بی اختیاری در ادرار دچار شوند.
بی حس شدن پهلو‌ها
بی حسی می تواند به مرور روی بخش های پهلو، ران، کمر، پا و بخش های اطراف روده توسعه یابد و اثر بگذارد.
اجتناب از رخ دادن آسیب در دیسک کمر
جهت اجتناب از دیسک کمر بهتر است اعمال زیر را انجام دهید:
ورزش کنید!
تقویت کردن ماهیچه ها و عضلات بدن باعث تثبیت و حمایت از ستون فقرات می شود.
حفظ حالت بدنی درست
وضعیت بدنی درست، فشار بر ستون فقرات و دیسک ها را کم می کند هنگامی که مدت زیادی می نشینید، کمر خود را صاف کنید. اشیاء سنگین بلند نکنید. در زمان کار کردن اجازه دهید فشار بر روی پاها بیفتد و نه بر کمر.
حفظ وزن
اضافه وزن فشار فراوانی بر ستون فقرات و دیسک‌ها می آورد و آن ها را آسیب پذیر می کند.
تشخیص دادن دیسک کمر
در هنگام معاینه، پزشک ارتوپد کمر را از لحاظ وجود درد وارسی می کند. از بیمار میخواهد که دراز بکشد و پای خود را بلند کند و در جهات متعدد حرکت بدهد. این کار جهت تشخیص علت درد انجام می گردد.
آزمایش های عصبی جهت بررسی این موارد انجام می گردد:
- رفلکس ها
- قدرت عضلاتی
- توانایی راه رفتن
- احساس ضربات و لرزش
در بیش تر موارد انجام معاینه و اخذ سوابق پزشکی جهت تشخیص دیسک کمر، کافی می باشد. اگر پزشک به موارد دیگر مشکوک شود و یا تصمیم داشته باشد عصب درگیر را بیابد ، آزمایش های زیر را نیز انجام خواهد داد.
روش‌های تشخیصی عکس برداری
رادیولوژی اشعه ایکس
این روش منجر به تشخیص دیسک کمر نمی گردد، اما در صورتی که دلیل بروز کمر درد، تومور، آسیب در ستون فقرات و یا شکسته شدن استخوان باشد، با رادیولوژی مشخص خواهد شد.
سی تی اسکن
در این روش چند تصویر رادیولوژی از چند سو گرفته می شود و سپس این تصویر ها با هم ادغام می شوند. تصاویر به دست آمده از سی تی اسکن ستون فقرات و بافت های دور آن را نشان می دهد.
ام آر آی
در این روش با استفاده از امواج رادیویی و یک میدان مغناطیسی خیلی قوی، تصویری مملو از جزئیات بافت ها و ساختارهای درونی بدن گرفته می شود. تصاویر در ام آر آی (MRI) دیسک کمر و اعصاب درگیر را به طور دقیق نشان خواهد داد.
میلوگرام
در میلوگرام یک ماده ای به درون مایع مغزی نخاعی تزریق می گردد و پس از آن تصویر اشعه ایکس تهیه می شود. با این متد فشار وارده بر طناب نخاعی و یا عصب به علت دیسک کمر و یا بیماری های دیگر مشخص خواهد شد.
تست عصب
الکترومایوگرام و آنالیز جریانات عصبی به درستی نشان خواهند داد که پالس های الکتریکی به چه شکل در بافت عصبی حرکت می کنند. با این متد به شکل دقیق عصب آسیب دیده پیدا خواهد شد.
آنالیز جریان عصبی:
در طی این عمل، الکترود هایی روی پوست قرار می گیرند و و عملکرد عصب و عضله مشخص خواهد شد. این متد پالس‌های الکتریکی عصب را به طور دقیق اندازه خواهد گرفت.
الکترومیوگرافی
در طی الکترو میوگرافی، پزشک سوزن های مخصوص را وارد ماهیچه ها خواهد کرد. در این آزمایش فعالیت ماهیچه ها در زمان انقباض و استراحت مشخص خواهد شد.
درمان دیسک کمر
درمان سنتی دیسک کمر شامل تغییر در فعالیت های روزانه و اجتناب از انجام حرکاتی که ایجاد کننده‌ی درد هستند و مصرف داروهای مسکن می باشد. این درمان ها نشانه های بیماری را در اغلب بیماران ظرف چند مدت کاهش خواهند داد.
داروهای دیسک کمر
داروهای مسکن
اگر درد بیمار کم یا متوسط باشد، پزشک استفاده داروهای مسکنی مانند استامینوفن، ایبوپروفن و یا ناپروکسن را توصیه می کند.
تزریق کورتون
اگر درد با استفاده از داروهای خوراکی کاهش نیابد، پزشک داروهای کورتیکواستروئیدی را به داخل بخش های نواحی اعصاب نخاعی تزریق می کند. برای اینکه قسمت دقیقی که باید تزریق گردد مشخص شود، تصویربرداری های نخاعی انجام می شود.
شل کننده‌های عضله
اگر بیمار مبتلا به اسپاسم عضلانی باشد شل کننده های عضلات تجویز خواهد شد. خواب آلودگی از عوارض این نوع داروها می باشد.
مواد افیونی یا اُپیوئید
مواد افیونی عوارض جانبی دارند و ممکن است بیمار به مصرف آن اعتیاد یابد. به همین علت پزشکان تجویز این دارو ها را برای بیمارانی که به دیسک کمر دچار هستند را با احتیاط زیاد انجام می دهند. اگر داروهای دیگر درد بیمار را کاهش ندهد، در سیکل های زمانی کوتاه این داروها تجویز می گردند. داروهایی مانند کدئین از جمله این داروها می باشند. خواب آلودگی، گیجی و یبوست از عوارض این داروها محسوب می شوند.
فیزیوتراپی
برای کاهش شدت درد فیزیوتراپی نیز پیشنهاد می شود. در فیزیوتراپی با استفاده از حرکات و ورزش هایی در بیمار کاهش پیدا می کند.
جراحی دیسک کمر
برخی از بیمارانی که مبتلا به دیسک کمر هستند به جراحی احتیاج دارند. در صورتی بیمار جراحی می شود که درمان های رایج پس از ۶ هفته اثر نکند و بیماری مشکلاتی مثل این موارد را داشته باشد:
- عدم کنترل روی درد
- بی حسی
- ضعف
- مشکل در راه رفتن و سرپا ماندن
- عدم کنترل روی ادرار و مدفوع
در خیلی از موارد، پزشک بخش بر آمده شده دیسک را بیرون می آورد. گاهی نیز تمام دیسک از طریق جراحی خارج می گردد. در این مورد مهره های فقرات باید از طریق گرافت استخوانی به هم وصل شوند.
روند جوش خوردن استخوان، چندین ماه طول می کشد. جهت ثابت ماندن ستون مهره ها از اجسام فلزی ویژه ای استفاده می گردد. گاهی نیز پزشک از دیسک های مصنوعی و پروتزی در عوض دیسک زیان دیده استفاده می نماید.
درمان های خانگی جهت بهبود دیسک کمر
علاوه بر مصرف داروهای مسکن، پزشک انجام کارهای زیر را هم پیشنهاد می کند:
استفاده از سرما یا گرما: نخست کمپرس یخ جهت بهبود درد و التهاب استفاده می شود، پس از چند روز ولی باید از حوله های گرم و یا تشکچه های برقی جهت به وجود آمدن حس راحتی و آسایش استفاده نمود.
خودداری از دراز کشیدن طولانی مدت در تخت: دراز کشیدن بیش از حد در تخت موجب سخت شدن مفصل ها و ضعف عضلات می شود و امکان دارد روند درمان را طولانی کند. بیمار می تواند ۳۰ دقیقه دراز بکشد و پس از آن مقداری قدم بزند و یا کار سبکی را انجام دهد. از انجام کارهایی که درد را افزایش می دهند، باید اجتناب نمود.
آغاز انجام مجدد فعالیت های روزانه به تدریج : از درد و شدت آن مانند یک راهنما جهت آغاز انجام فعالیت های خود استفاده کنید. اطمینان داشته باشید که حرکات شما آهسته هستند. در زمان خم شدن و بلند کردن وسایل خیلی احتیاط کنید.
درمان‌های جایگزین
برخی از درمان های جایگزین و درمان های دارویی تکمیلی امکان دارد باعث بهبود درد کمر شوند، به عنوان مثال:
کایروپراکتیک (Chiropractic): در این روش درمانی، پزشک کمر بیمار را فشار می دهد و بررسی ها و تجارب نشان می دهند که این روش تا حد زیادی بر روی کاهش درد موثر می باشد و تاثیر آن تا یک ماه باقی خواهد ماند. در برخی موارد ولی انجام این روش روی قسمت گردن موجب نوع سکته می شود.
طب سوزنی: با وجود اینکه اثرات این روش چندان زیاد نیست، با این همه برای رهایی از دردهای مزمن کمر و گردن مورد استفاده قرار می گیرد.
ماساژ: در این روش درمانی که از دست استفاده می شود، در کوتاه مدت باعث بهبود نسبی درد می شود و در افرادی که دارای دردهای مزمن کمر هستند، بسیار موثر خواهد بود.
آماده شدن جهت معاینه پزشک
بیمار اول باید به پزشک عمومی مراجعه نماید، پزشک پس از معاینه امکان دارد فرد را به متخصص ارتوپد و یا توانبخشی و یا حتی به متخصص مغز و اعصاب بفرستد.
چه کاری باید انجام داد؟
قبل از ملاقات با پزشک خودتان را برای جواب دادن به این سوالات آماده نمایید:
- علایم بیماری چه زمانی شروع شده است؟
- آیا اولین باری که علایم بیماری را احساس کردید، در حال بلند کردن، کشیدن و یا فشار دادن جسمی بودید؟ آیا کمر شما پیچ خورده است؟
- آیا درد کمر مانع از انجام فعالیت های خاصی شده است ؟
- چه فعالیت ها و کارهایی موجب شدید شدن علایم و یا بهبود آن ها می گردد؟
- چه داروها و یا مکمل هایی استفاده می کنید؟
درمان دیسک کمر با داروی گیاهی
منظور از درمان دیسک با استفاده از داروی گیاهی یعنی مصرف داروهای گیاهی که باعث می شوند التهاب در بدن از بخصوص در دیسک کمر کاهش یابد.
1- استفاده از خرمای بدون هسته بدون هسته و با قطر حدود 2 سانتی متر موجب اثرات ضد التهابی شدید و بسیار تاثیر گذار تر از پمادهایی است که در بازار موجود است. انچه سخت است این است که حدود یک بسته خرمای به مدت دو روز برای درمان دیسک کمر و کم شدن التهاب باید روی منطقه درد آور گذاشته شود.
2- زنجبیل از جمله گیاهانی می باشد که برای درمان دیسک کمر و آرتروز ها بسیار مفید است. دم نوش زنجبیل نیز به مقدار زیادی باعث کاهش التهاب می شود.
3- بید به علت ماده سالیسیلاتی آن در کم کردن درد دیسک کمر موثر است و از قدیم به عنوان یک داروی گیاهی برای دیسک کمر استفاده می شده است.