دلیل ابتلا به سرطان پروستات؛ انواع این بیماری و روش های درمان آن

سرطان پروستات در کشور ما، دومین سرطان شایع در میان آقایان و در کل، چهارمین سرطان شایع در میان مردان سرتاسر جهان است. در سال 2020، طی بررسی های صورت گرفته، بیشتر از 4.1 میلیون نفر موارد ابتلا به سرطان پروستات در آقایان کشف شده است. شیوع این بیماری، با افزایش سن، افزایش پیدا می کند؛ به طوری که بیشتر از 60 درصد موارد ابتلا به سرطان پروستات در مردان بالای 60 سال اتفاق می افتد و به ندرت در سنین کمتر از 40 سال دیده می شود.

امروزه مرگ و میر ناشی از سرطان پروستات در اکثر کشورهای جهان، با پیشرفت روش های غربالگری و روش های موثر دیگر، به شکل قابل توجهی کاهش یافته است. در این مقاله قصد داریم تا به صورت کامل به توضیح سرطان پروستات و روش های درمانی آن بپردازیم. با ما همراه باشید. 

سرطان پروستات چیست؟ 

غده پروستات، غده ای گردویی شکل است که در زیر مثانه و جلوی رکتوم یا همان راست روده واقع شده است. غده پروستات در آقایان، یک مایع ترشح می کند که بعد از این که با مایع منی مخلوط شود، نقش مهمی در تولید مثل و حفظ سلامت باروری مردان ایفا می کند.

به رشد خارج از کنترل و غیر طبیعی سلول های پروستات در مردان، سرطان پروستات گفته می شود. برخی از انواع سرطان پروستات رشد بسیار آهسته ای دارند و فقط به غده پروستات، محدود هستند و با حداقل درمان، بهبود پیدا می کنند؛ بالعکس برخی دیگر از انواع آن ها رفتاری تهاجمی دارند و از کپسول پروستات به سرعت خارج می شوند و به دیگر ارگان های بدن رسیده و به آن ها آسیب می رسانند. 

انواع سرطان پروستات

بر اساس سرعت رشد سلول ها، سرطان پروستات را می توان به دو نوع غیر تهاجمی با رشد کند و تهاجمی با سرعت رشد بالا تقسیم نمود. در سرطان تهاجمی، تومورها به سرعت رشد می کنند و به قسمت های دیگر بدن مانند استخوان ها، گسترش می یابند. تقریبا بیشتر موارد سرطان های پروستات در آقایان، یک نوع سرطان به نام آدنوکارسینوم می باشد که در بافت پروستات، رشد می کند. دیگر انواع نادر سرطان منشاء گرفته از غده پروستات، عبارتند از: 

• کارسینوم سلول های کوچک، مثل سرطان ریه
• تومورهای عصبی غدد درون ریز، مثل سرطان پانکراس
• سارکوم ها، مثل سرطان سلول های استخوانی
• کارسینوم های سلولی انتقالی، مثل سرطان کلیه

غربالگری سرطان پروستات

غربالگری می تواند به تشخیص به موقع و سریع سرطان پروستات، کمک قابل توجهی نماید. اگر جز آن دسته از افراد با ریسک فاکتورهای متوسط سرطان پروستات قرار دارید، احتمالا در سن 55 سالگی، اولین آزمایش غربالگری خود را انجام خواهید داد، اما اگر در گروه پرخطر قرار گرفته باشید، باید زودتر آزمایش غربالگری را انجام دهید. معمولا بعد از سن 70 سالگی، غربالگری متوقف می شود. غربالگری مزایا و معایب فراوانی دارد.

طبق تحقیقی که در سال 2018 انجام گرفته است، مشخص شده که PSA می تواند شانس تشخیص زود هنگام بیماری را افزایش دهد اما نمی تواند احتمال مرگ بر اثر سرطان پروستات را کاهش دهد. برخی عوامل مانند پروستات بزرگ شده، انزال، سن بالاتر، داروهای خاص، معاینه دیجیتال رکتوم و عفونت یا التهاب پروستات سبب افزایش سرطان پروستات می شوند.

زمانی که تحت DRE قرار می گیرید، متخصص، انگشت خود را که چرب شده است و دستکش دارد، داخل راست روده قرار می دهد و هر گونه بزرگ شدن، سفت شدن یا برجستگی را در ناحیه پروستات معاینه می کند. از آن جایی که در اکثر مواقع سرطان پروستات از پشت غده شروع می شود، معمولا با این روش به راحتی قابل تشخیص است. 

بیوپسی

اگر معاینه پروستات از طریق معقد یا آزمایش آنتی ژن اختصاصی پروستات، اختلالاتی را نشان دهند، در مرحله بعد، نمونه برداری انجام می گیرد. در برخی موارد نیز قبل از انجام بیوپسی، ممکن است که پزشک پیشنهاد ام آر آی دهد. در این روش درمانی به وسیله یک سوزن مخصوص از بخش های مختلف پروستات، مقدار کمی بافت، گرفته می شود و بعد از آن، نمونه ها برای بررسی بیشتر توسط متخصصین آسیب شناسی، به آزمایشگاه فرستاده می شوند.

اگر بعد از انجام بیوپسی مشخص گردد که فرد مبتلا به سرطان پروستات شده است، اقدامات دیگری چون اسکن استخوان، سی تی اسکن و ام آر آی انجام می شوند تا بتوان از انتشار احتمالی توده های سرطانی به دیگر قسمت های بدن مطلع شد. در ادامه به توضیح این روش ها خواهیم پرداخت.

اسکن استخوان

اسکن استخوان، انتشار توده های سرطانی را به سمت استخوان ها نشان می دهد. برای انجام این اسکن، مقدار کمی ماده رادیواکتیو، درون سیاهرگ تزریق می شود. این ماده در طول یک تا دو ساعت، از طریق گردش خون، به سمت استخوان ها می رود و بعد از آن، کل بدن به وسیله دستگاه اسکن می شود. مقدار تشعشعات افزایش یافته که به وسیله دستگاه نشان داده می شوند، ایجاد سلول های سرطانی در استخوان را آشکار می سازند. 

سی تی اسکن

در سی تی اسکن معمولا از پرتوهای اشعه X برای تشخیص استفاده می شود تا از درون بدن، تصاویر دقیقی را نشان دهد. سی تی اسکن، می تواند تومورهای کوچک را به راحتی تشخیص و در مورد تومور، گره های لنفاوی در قسمت موردنظر و آرگان های دیگر، اطلاعات دقیقی فراهم کند. قبل از انجام اسکن، از فرد خواسته می شود که از چند ساعت قبل ناشتا باشد تا تصاویر به دست آمده از اسکن، راحت تر و واضح تر دیده شوند. 

ام آر آی

در روش ام آر آی، اسکن به وسیله امواج رادیویی و یک آهن ربای قوی، برای گرفتن تصاویر دقیق از دورن بدن استفاده می شود. معمولا نوع اصلی ام آر آی که در آقایان مبتلا به سرطان پروستات از آن استفاده می شود، mpMRI نام دارد. این ام آر آی یک نوع تصویربرداری رزونانس مغناطیسی چند پارامتری است که حاصل ترکیب نتایج سه اسکن ام آر آی برای ارائه یک تصویر واضح تر می باشد.

تصویربرداری ام آر آی می تواند به وضوح، مناطق غیرطبیعی پروستات را نشان دهد. متخصص ممکن است در صورت نیاز به وسیله ام آر آی، بخش هایی را که نیاز به بیوپسی دارند را پیشنهاد دهد. توجه داشته باشید که حتی به وسیله ام آر آی می توان مشخص کرد که سلول های سرطانی به قسمت های دیگر بدن گسترش یافته اند یا خیر؟ ام آر آی روشی کاملا بدون درد اما پر سر و صدا است و معمولا بین 30 تا 40 دقیقه طول می کشد.

علایم سرطان پروستات

مراحل اولیه سرطان پروستات در آقایان کاملا بدون علامت است و معمولا در تست های غربالگری، به صورت اتفاقی تشخیص داده می شود. به تدریج و با پیشرفت بیماری، علائم سرطان پروستات ظاهر می گردند. گاهی نیز ممکن است که علائم آن با علائم التهاب مثانه که علائمی مشابه دارند، اشتباه گرفته شود. مهمترین و شایع ترین علائم سرطان پروستات تکرر ادرار، خون در ادرار، کاهش جریان ادرار، درد استخوان ها، خون در مایع منی هنگام انزال، سوزش ادرار، بی اشتهایی، کاهش وزن ناخواسته، اختلال انزالی یا انزالی دردناک می باشد.

گاهی ممکن است که علائم فوق به دلایل دیگری چون عفونت ادارای یا بزرگی پروستات نیز در آقایان بروز دهند. افتراق علائم سرطان پروستات از دیگر بیماری ها، نقشی بسیار مهمی در ادامه روند درمانی بیمار دارد. 

علت سرطان پروستات

اگر غده پروستات درگیر سرطان شود، معمولا سلول های سرطانی به آرامی رشد می کنند اما در موارد نادر نیز ممکن است که سلول های سرطانی سریع تر رشد کنند و تهاجمی تر شوند و به قسمت های دیگر بدن، گسترش یابند؛ به همین دلیل هر چه تشخیص سرطان پروستات در آقایان سریع تر باشد، شانس درمان آن ها بیشتر است. دلایل بسیاری وجود دارند که سبب بروز سرطان پروستات در مردان می شوند که در ادامه به آن ها خواهیم پرداخت. 

سابقه خانوادگی 

در برخی موارد، جهش هایی که باعث سرطان پروستات می شوند، می توانند ارثی باشند؛ بنابراین اگر سابقه خانوادگی سرطان پروستات دارید، شما نیز در معرض خطر ابتلا به آن هستید؛ زیرا ممکن است که DNA آسیب دیده را از فرد مبتلا، به ارث برده باشید. برخی از افراد مبتلا به سرطان پروستات نیز ممکن است هیچ سابقه خانوادگی از این بیماری نداشته باشند.

داشتن برادر یا پدر مبتلا به سرطان پروستات، احتمال ابتلا به این بیماری را بالاتر می برد. این خطر برای افرادی که دارای برادر مبتلا به سرطان پروستات هستند، نسبت به کسانی که پدر آن ها به سرطان پروستات مبتلا است، بیشتر می باشد؛ مخصوصا اگر خویشاوندان درگیر آن ها، جوان نیز باشند.

سن

سن، یکی دیگر از دلایل ایجاد سرطان پروستات در مردان است؛ به طوری که به ندرت مردان جوان به این بیماری مبتلا می شوند. طبق گزارشات بنیاد سرطان پروستات، از هر ده هزار مرد زیر چهل سال، فقط یک نفر به این بیماری مبتلا می گردد. در حالی که در مردان بین 40 تا 59 سال، به یک نفر در هر 38 نفر و در مردان 60 تا 69 ساله به یک نفر در هر 14 نفر می رسد. در واقع می توان گفت که اکثر موارد مبتلا به سرطان پروستات، در مردان بالای 65 سال اتفاق می افتد. 

نژاد و قومیت

نژاد و قومیت نیز از مواردی هستند که می توانند در ایجاد سرطان پروستات دخیل باشند. طبق تحقیقات انجام شده در انجمن سرطان آمریکا، مردان لاتین و آسیایی-آمریکایی کمترین احتمال ابتلا به سرطان پروستات را دارند، این در حالی است که مردان آفریقایی-آمریکایی نسبت به قومیت ها و نژادهای دیگر، بیشتر در معرض ابتلا به سرطان پروستات قرار دارند. در واقع این افراد نسبت به افراد سفید پوست، دو برابر بیشتر در معرض ابتلا به این بیماری هستند. 

منطقه جغرافیایی

منطقه جغرافیایی نیز می تواند از علل ایجاد کننده سرطان پروستات باشد. سرطان پروستات طبق گزارش انجمن سرطان آمریکا، در کارائیب، آمریکای شمالی، استرالیا و شمال غربی اورپا بیشتر از آمریکای جنوبی، آمریکای مرکزی، آفریقا و آسیا است. عوامل فرهنگی و محیطی نیز می توانند در بروز این بیماری موثر باشند.

همچنین تحقیقات نشان داده است افرادی که در آمریکای شمالی زندگی می کنند نسبت به افرادی که در آمریکای جنوبی زندگی می کنند، بیشتر در معرض ابتلا به سرطان پروستات قرار دارند. دلیل این موضوع را می توان به کمبود ویتامین D و کاهش سطح نور خورشید در مردان اقلیم های شمالی مرتبط دانست؛ زیرا طبق تحقیقات، مشخص شده است که کمبود ویتامین D می تواند احتمال ابتلا آقایان به سرطان پروستات را افزایش دهد. 

مطلب مشابه: اطلاعات درباره سرطان سینه، پیشگیری و درمان آن

عوارض سرطان پروستات

سرطان پروستات در مراحل پیشرفته تر، می تواند به اندام های مجاور خودش مانند مثانه، سرایت کند و به آن آسیب برساند. این بیماری همچنین ممکن است که از طریق سیستم لنفاوی یا جریان خون، به استخوان ها و دیگر اندام های بدن منتقل گردد. اگر این سرطان به استخوان برسد، می تواند سبب درد یا حتی شکستگی در استخوان ها شود. هنگامی که سرطان پروستات به این مرحله می رسد، می توان با انجام روش هایی آن را کنترل نمود اما درمان آن بعید است.

بی اختیاری ادرار، یکی از عوارض مشترک بیماری سرطان پروستات و درمان آن است. به طور کلی درمان بی اختیاری ادرار به عوامل مختلفی چون شدت سرطان، نوع آن و احتمال بهبودی در طول زمان بستگی دارد. پزشک می تواند برای درمان این عارضه ،از کاتتر، دارو یا جراحی استفاده کند. یکی دیگر از عوارض سرطان پروستات و همچنین درمان آن، اختلال در نعوظ است که داروها و دستگاه های مخصوصی برای درمان آن وجود دارند.

تشخیص سرطان پروستات

به نقل از mayocilinic ، اگر آزمایش پروستات یعنی معاینه رکتال، تست های روتین غربالگری سرطان و چک منظم PSA غیرنرمال باشند، پزشک اورولوژی، آزمایشات بیشتری برای بیمار درخواست می کند. برای بررسی تغییرات پروستات می توان از اولتراسونوگرافی یا همان سونوگرافی ترنس رکتال استفاده کرد. برداشت نمونه از بافت پروستات نیز از روش های تشخیص این بیماری می باشد.

اغلب، نمونه برداری از بافت پروستات به وسیله یک سوزن نازک انجام می گیرد و نمونه به دست آمده، در آزمایشگاه از نظر وجود سلول های سرطانی مورد بررسی قرار می گیرد. بعد از تایید سرطانی بودن بافت پروستات، درجه تهاجمی بودن سلول ها مشخص می شود. این کار با بررسی میزان تفاوت های سلول های سرطانی بافت پروستات در مقایسه با سلول های سالم، توسط پاتولوژیست انجام می شود. Gleason score، رایج ترین سیستم امتیازدهی به منظور تعیین درجه تهاجمی بودن سلول های سرطانی می باشد.

در این سیستم معمولا از مجموع دو عدد استفاده می گردد که از دو(سلول تهاجمی) تا ده(سلول بسیار تهاجمی) متغیر هستند. در این سیستم امتیازات پایین، نشان دهنده عدم وجود سرطان است. امتیاز شش، نشان دهنده مراحل اولیه سرطان، امتیاز هفت نشان دهنده درجه متوسط سرطان و امتیازات هشت تا ده نشان دهنده درجات بالای سرطان است. همچنین می توان از آزمایشات ژنتیک نیز برای تعیین میران تهاجمی بودن سلول های سرطانی و تخمین خطرات استفاده کرد.

درمان سرطان پروستات

سرطان پروستات یک بیماری نسبتا شایع در میان آقایان است. انتخاب روش درمانی مناسب برای این بیماری، به عوامل مختلفی بستگی دارد. این عوامل شامل سرعت رشد سلول های سرطانی، میزان گسترش آن ها و همچنین وضعیت کلی سلامت بیمار می باشد که با در نظر گرفتن اثرات جانبی و فواید هر کدام از آن ها، بهترین روش ممکن برای بیمار انتخاب می شود. در ادامه این روش ها را به صورت مختصر توضیح خواهیم داد. 

جراحی پروستات

جراحی پروستات، عبارت است از برداشتن غده پروستات که در اصطلاح به آن رادیکال پروستاتکتومی، گفته می شود. در این جراحی، بخشی از بافت های اطراف و تعدادی از غده های لنفاوی برداشته می شوند. جراحی پروستات معمولا با روش های مختلفی انجام می شود و ممکن است عوارض مختلفی چون بی اختیاری ادرار یا اختلالات نعوظ داشته باشد. جراحی پروستات در آقایان زمانی انجام می گیرد که هنوز سلول های سرطانی به دیگر قسمت های بدن، انتقال نیافته اند. در واقع، جراحی پروستات یک روش درمانی موثر برای افرادی محسوب می شود که هنوز متاستاز نشده باشند. اگر با انجام روش های تشخیصی، بخش شدن سلول های سرطانی به دیگر قسمت های بدن تایید شد، روش جراحی پروستات برای بیمار توصیه نمی شود. 

پرتو درمانی

در پرتو درمانی، اشعه هایی با پرتو بالا به منطقه درگیر شده تابانده می شوند. در این روش، معمولا از اشعه هایی چون بتا، آلفا، گاما و ایکس که پرتوهای بسیار بالایی دارند، استفاده می شود. در واقع، این پرتوهای گفته شده توانایی از بین بردن سلول های سرطانی را دارند و اگر نتوانند آن ها را نابود کنند، از انتشار آن ها جلوگیری می کنند.

شایان به ذکر است که در پرتو درمانی، سلول های سالم نیز تخریب می شوند اما بعد از اتمام دوره، سلول های تخریب شده، توانایی لازم برای ترمیم خود را دارند. از جمله عوارض پرتو درمانی می توان به خونریزی معقدی، مشکلات ادرای، مدفوع آغشته به خون، مشکلات جنسی و مشکلات روده هنگام اجابت مزاج اشاره کرد. 

هورمون درمانی

هورمون درمانی برای استفاده از داروها، به منظور کاهش سرعت رشد سلول های سرطانی یا کوچک کردن آن ها طراحی شده است و نمی تواند سلول های سرطانی را نابود کند. از این روش، بیشتر برای کاهش سرعت گسترش سرطان های مهاجم، کاهش علائم سرطان پروستات و توقف یا کاهش تولید هورمون های مردانه مثل تستسترون ها استفاده می شود. هورمون درمانی ممکن است عوارضی چون گرگرفتگی، ناتوانی جسمی، رشد بافت پستان و ناتوانی جنسی داشته باشد. 

شیمی درمانی

شیمی درمانی برای از بین بردن سلول های سرطانی که در همه جای بدن، رشد سریع دارند، طراحی شده است؛ به همین دلیل زمانی که سلول های سرطان پروستات، به دیگر نقاط بدن متاستاز می دهند، از آن استفاده می شود. متاسفانه شیمی درمانی، دیگر سلول های دارای رشد سریع بدن را مانند سلول های مخاط، سلول های مو و سلول های پوشاننده دستگاه گوارش نیز از بین می برد که این موضوع، برای بیماران عوارض ناخواسته زیادی به دنبال دارد. این عوارض شامل زخم های دهانی، ریزش مو، استفراغ، تهوع و بیماری های دیگر است. 

رادیو تراپی

در رادیو تراپی، از اشعه ایکس با انرژی و قدرت بالا برای از بین بردن سلول های سرطانی یا توقف رشد آن ها استفاده می شود. در این روش، اشعه ایکس به سمت تومورهای سرطانی هدایت خواهد شد و سلول های سرطانی آن منطقه را می کشد. معمولا از این روش قبل از جراحی برای کوچک کردن تومور و پس از جراحی برای از بین بردن سلول های سرطانی باقیمانده استفاده می شود. همچنین می توان از این روش، در کاهش علائم و نشانه های ناشی از سرطان مانند خونریزی، درد و انسداد مجاری ادارای نیز استفاده کرد. 

کرایو تراپی

کرایو تراپی روش دیگری است که می توان برای درمان سرطان پروستات، از آن استفاده کرد. در کرایو تراپی، سلول های سرطانی با یخ زدن و بعد گرم شدن مجدد که سبب از بین رفتن آن ها می شود، کشته می شوند. کرایو تراپی نسبت به روش جراحی، تهاجم کمتری دارد ولی هنوز اثرات طولانی مدت آن در دست بررسی می باشد.

متاسفانه یخ زدن می تواند سبب آسیب به اعصاب مانند اعصاب نزدیک به پروستات که نعوظ را کنترل می کنند، نیز شود. بسیاری از آقایان بعد از انجام کرایو تراپی دچار ناتوانی جنسی شده اند. به طور کلی، اختلال نعوظ در روش کرایو تراپی بیشتر از رادیکال پروستاتکتومی دیده می شود. 

چه ورزش هایی می توانند بعد از جراحی پروستات به بهبودی افراد کمک کنند؟

یکی از ورزش های مفید برای بهبود بیماران بعد از جراحی پروستات، ورزش کگل است که سبب تقویت ناحیه لگن می شود. همچنین این ورزش یکی از موثرترین و بهترین ورزش ها در کنترل دفع ادرار به شمار می رود و از آن جایی که ورزشی آسان است، بیشتر افراد به انجام آن تمایل دارند.

بیماری پروستات از جمله بیماری های اکتسابی و ارثی است که ممکن است در هر سنی، در آقایان رخ دهد. اگر بتوان در مراحل اولیه، این بیماری را تشخیص داد، درمان آن آسان تر است اما اگر از نوع سرطانی باشد، ممکن است به جراحی نیاز داشته باشد. 

تاثیر سرطان پروستات بر باروری

غده پروستات، در ناتوانی جنسی و تولید مثل جنسی نقش بسیار مهمی دارد. سرطان پروستات و روش های درمانی آن می توانند به طرق مختلف، روی باروری تاثیرگذار باشند. به عنوان مثال، جراحی پروستات برای برداشتن بیضه ها یا غده پروستات، بر باروری و تولید مایع منی تاثیر می گذارد.

پرتو درمانی نیز می تواند به اسپرم ها آسیب برساند، بر بافت پروستات تاثیر بگذارد و مقدار مایع منی را برای انتقال اسپرم کاهش دهد. درمان هورمونی هم می تواند روی باروری تاثیرگذار باشد. از گزینه های رایج برای حفظ عملکردهای گفته شده می توان به استخراج مستقیم اسپرم از بیضه ها برای لقاح مصنوعی و ذخیره کردن اسپرم قبل از جراحی، اشاره کرد. هیچ تضمینی مبنی بر این که باروری همچنان بعد از جراحی پروستات وجود داشته باشد، نیست. بنابراین افرادی که تمایل دارند بعد از درمان خود، برای بچه دار شدن اقدام کنند، باید در زمان طراحی برنامه درمانی، درباره گزینه های باروری با پزشک خود مشورت نمایند. 

سخن پایانی

اگر چه برخی از موارد ابتلا به سرطان پروستات در آقایان تهاجمی است اما اغلب موارد این چنین نیست. اکثر مردانی که به سرطان پروستات مبتلا می شوند، می توانند عمر نسبتا طولانی داشته باشند؛ البته هر چه زودتر این بیماری تشخیص داده شود و روند درمان آن شروع گردد، امیدوار کننده تر است. در واقع تشخیص درست و درمان سریع سرطان پروستات، می تواند احتمال بهبودی را بیشتر کند؛ حتی آقایانی که در مراحل پیشرفته تر این بیماری هستند، می توانند از مزایای درمان آن بهره مند گردند. کند شدن رشد سلول های سرطانی، طولانی شدن عمر و کاهش یا از بین رفتن علائم، از جمله این مزایا هستند. 

منبع: urologyhealth.org