نماز خوف چیست و چگونه خوانده می شود؟؛ آیا نماز خوف واجب است؟
نماز خوف یکی از نمازهایی است که در قرآن مجید صریحاً به آن اشاره شده است. این نماز اولین بار توسط پیامبر اکرم (ص) خوانده شده است.
نماز خوف
نماز خوف از جمله نمازهایی است که در قرآن به آن اشاره شده است و زمانی خوانده می شود که هراس از حمله دشمن وجود داشته باشد. این نماز نخستین بار در غزوه چهارم یا پنجم و یا ششم هجرت با کیفیت مخصوصی توسط پیامبر اکرم (ص) خوانده شد.
قرآن كريم در مورد نماز می فرمايد:
«فَاِذِا قَضَيْتُمُ الصَّلوةَ فَاذْكُرُواللّهَ قِياما وَ قُعُودا وَ عَلَى جُنُوبِكُمْ فَاِذَا اَطْمَأنَنْتُمْ فَأقِيمُوا الصَّلَوةَ اِنَّ الصَّلَوةَ كَانَتْ عَلَى الُمُؤمِنيِنَ كِتَابا مَوْقُوتا»؛ «هنگامى كه نماز را به پايان رسانيديد، خدا را در حال ايستاده و نشسته ياد كنيد و به هنگامى كه به پهلو خوابيده ايد و هر گاه آرامش يافتيد، نماز را به صورت معمول انجام دهيد، زيرا نماز وظيفه ثابت و معينى براى مؤمنان است».
خواندن نماز در اوقات معين دليل بر اين نمی شود كه انسان در ديگر اوقات از ياد خدا غافل بماند، خواه در ميدان جنگ باشد و يا در حال استراحت، در سنگر و يا در حالات مختلف رزمى چه ايستاده باشد چه خوابيده (در حالت درازكش) و چه نشسته باشد.
پس به این نتیجه می رسیم که خواندن نماز در هر شرایطی واجب می باشد و عذری برای آن نمی توان یافت. مگر در شرایط بسیار حساس که فرد توانایی ذهنی خود را از دست داده باشد. شکر خدا امری ضروری است، هر چند که خداوند بدان نیاز نداشته باشد. بخاطر داشته باشیم که یاد خدا آرام بخش دلهاست و انسان را از گناه دور می کند.
همچنین بخوانید: متن و نیایش صبحگاهی ـ چگونه قرآن را ختم کنیم؟
نماز خوف چگونه خوانده می شود؟
در قرآن کریم خداوند خطاب به پیامبر اسلام (ص) به چگونگی نماز خوف اشاره نموده است: «و هنگامى که در میان آنها باشى، و (در میدان جنگ) براى آنها نماز را برپا کنى، باید دسته‌اى از آنها با تو (به نماز) برخیزند، و سلاح‌هایشان را با خود برگیرند و هنگامى که سجده کردند (و نماز را به پایان رساندند)، باید به پشتِ سرِ شما (به میدان نبرد) بروند، و آن دسته دیگر که نماز نخوانده‌اند (و مشغول پیکار بوده‌اند)، بیایند و با تو نماز بخوانند، آنها باید وسایل دفاعى و سلاح‌هایشان (را در حال نماز) با خود حمل کنند (زیرا) کافران آرزو دارند که شما از سلاح‌ها و متاع‌هاى خود غافل شوید و یکباره به شما هجوم آورند. و اگر از باران ناراحتید، و یا بیمار (و مجروح) هستید، مانعى ندارد که سلاح‌هاى خود را بر زمین بگذارید ولى وسایل دفاعى (مانند زره و کلاهخود را) با خود بردارید خداوند، عذاب خوارکننده‌اى براى کافران فراهم ساخته است».
در تعقیب آیات مربوط به جهاد، این آیه، کیفیت نماز خوفرا که به هنگام جنگ باید خوانده شود، به مسلمانان تعلیم مى دهد، آیهخطاب به پیامبر(صلى اللهعلیه وآله) کرده، مى فرماید:
(هنگامى که در میان آنها هستى و براى آنها نمازجماعتبر پا مى دارى، باید عدهاى از مسلمانان با حمل اسلحه با تو به نمازبایستند)؛ «وَ اِذا کُنْتَ فیهِمْ فَاَقَمْتَ لَهُمُ الصَّلاهَ فَلْتَقُمْ طائِفَهٌ مِنْهُمْ مَعَکَ وَ لْیَاْخُذُوا اَسْلِحَتَهُم».
(سپس هنگامى که این گروه سجدهکردند [و رکعت اول نمازآنها تمام شد، تو در جاى خود توقف مى کنى، آنها با سرعت رکعت دوم را تمام نموده]، مى بایست به میدان نبرد باز گردند [و در برابر دشمن بایستند] و گروه دوم که نمازنخوانده اند، جاى گروه اول را بگیرند و با تو نمازگزارند)؛ «فَاِذا سَجَدُوا فَلْیَکُونُوا مِنْ وَرائِکُمْ وَ لْتَاْتِ طائِفَهٌ اُخْرى لَمْ یُصَلُّوا فَلْیُصَلُّوا مَعَک».
و مى افزاید: (گروه دوم نیز باید وسائل دفاعى و اسلحه را با خود داشته باشند و بر زمین نگذارند)؛ «وَ لْیَاْخُذُوا حِذْرَهُمْ وَ اَسْلِحَتَهُم».
این طرز نمازگزاردن براى این است که: دشمن شما را غافلگیر نکند؛ زیرا کفار همواره در کمین اند که از فرصت استفاده کنند (و دوست مى دارد که شما از سلاح و متاع خود غافل شوید و یک باره به شما حمله ور شود)؛ «وَدَّ الَّذینَ کَفَرُوا لَوْ تَغْفُلُونَ عَنْ اَسْلِحَتِکُمْ وَ اَمْتِعَتِکُمْ فَیَمیلُونَ عَلَیْکُمْ مَیْلَهً واحِدَهً».
ولى از آنجا که ممکن است ضرورت هائى پیش بیاید که حمل سلاح و وسائل دفاعى هر دو با هم به هنگام نمازمشکل باشد، و یا به خاطر ضعف و بیمارى و جراحاتى که در میدان جنگ بر افراد وارد مى شود، حمل سلاح و وسائل دفاعى با هم تولیدزحمت کند، در پایان آیه چنین دستور مى دهد:
(و گناهى بر شما نیست اگر از باران ناراحت باشید و یا بیمار شوید که در این حال سلاح خود را بر زمین بگذارید)؛ «وَ لا جُناحَ عَلَیْکُمْ اِنْ کانَ بِکُمْ اَذىً مِنْ مَطَر اَوْ کُنْتُمْ مَرْضى اَنْ تَضَعُوا اَسْلِحَتَکُم».
اما در هر صورت، از همراه داشتن وسائل محافظتى و ایمنى – مانند زره و خود و امثال آن – غفلت نکنید و حتى در حال عذر حتماً آنها را با خود داشته باشید که اگر احیاناً دشمن حمله کند، بتوانید تا رسیدن کمک، خود را حفظ کنید، مى فرماید: (اما وسائل دفاعى خود را با خود بردارید)؛ «وَ خُذُوا حِذْرَکُم».
شما این دستورات را به کار بندید و مطمئن باشید پیروزى با شما است؛ (زیرا خداوند براى کافران مجازات خوار کننده اى آماده کرده است)؛ «اِنَّ اللّهَ اَعَدَّ لِلْکافِرینَ عَذاباً مُهینا».
در آیهفوق درباره کیفیت نمازخوف، توضیح زیادى به چشم نمى خورد، و این روش قرآن است که کلیات را بیان کرده و شرح آن را به «سنت» واگذار مى کند.
نحوه خواندن نماز خوف
طریقه نماز خوفآن چنان که از سنتاستفاده مى شود این است که:
نمازهاى چهار رکعتى تبدیل به دور رکعت مى شود، و مامومان به دو گروه تقسیم مى گردند:
گروه اول، یک رکعت نمازرا با امام مى خوانند، امام پس از اتمام یک رکعت توقف مى کند، این گروه یک رکعت دیگر را به تنهائى انجام مى دهند، و به جبهه جنگ باز مى گردند.
آنگاه گروه دوم از میدان باز مى گردند، جاى آنها را مى گیرند و رکعت اول نمازخود را به رکعت دوم امام اقتدا مى کنند و رکعت دوم را به طور فرادا انجام مى دهند.
درباره کیفیت نماز خوفنظرهاى دیگرى نیز هست، اما آنچه در بالا گفتیم مشهورترین نظر است.(1)