از قدیم گفته‌اند «آن چه که جوان در آئینه بیند، پیر در خشت خام آن بیند.» اهمیت این جمله در دنیای بازارهای مالی بیش از قلمروهای دیگر است؛ زیرا بازارها یکی از غیرقابل پیش‌بینی‌ترین رفتارها را دارند و تجربه افراد در مواجهه با این نابسامانی‌ها، می‌تواند روشنگر راه مبتدی‌ترها باشد. در ادامه می‌خواهیم سراغ صحبت موفق‌ترین افراد بازارهای مالی برویم و مشاهده کنیم که آن‌ها چه توصیه‌هایی برای مقابله با سختی‌ها و بحران‌ها برای ما دارند.
روانشناسی ترید چیست و چرا برای موفقیت ضروری است؟
اگر بهترین تحلیل‌گر تکنیکال هم باشید؛ نمی‌توانید در بازار موفق شوید! عنصر دوم و حتی گاهی مهم‌تر برای موفقیت در بازارهای مالی، روانشناسی ترید و شکل‌دهی ذهنیت منضبط است.
روانشناسی ترید به مطالعه و مدیریت احساسات، رفتارها و الگوهای ذهنی معامله‌گر در مواجهه با تصمیم‌گیری‌های مالی در بازارهای پرنوسان اشاره دارد. این موضوع شامل کنترل عواطفی همچون ترس، طمع، استرس یا اعتماد‌به‌نفس بیش از حد است که می‌تواند منجر به تصمیمات غیرمنطقی، مانند فروش زودهنگام یا نگه‌داشتن موقعیت‌های زیان‌ده شود. روانشناسی ترید برای موفقیت ضروری است، همانقدر که یادگیری انواع تحلیل ضروری است. زیرا حتی بهترین استراتژی‌های معاملاتی بدون انضباط ذهنی و کنترل احساسات نمی‌توانند به درستی پیاده‌سازی شوند و به نتیجه مطلوب برسند.
معامله‌گری که ذهنیت قوی و پایدار دارد، به برنامه خود پایبند است و از تله‌های احساسی دوری می‌کند و در نهایت به سودآوری مستمر می‌رسد.
جملات انگیزشی معروف از تریدرهای موفق دنیا
چه کسی بهتر از موفق‌ترین تریدرهای دنیا برای یادگیری روانشناسی ترید؟ تحلیل تکنیکال و انواع آنالیز را می‌توان از منابع مختلف آموخت؛ اما گوش دادن به صحبت‌ها و نقل‌قول‌های موفق‌ترین معامله‌گران دنیا، می‌تواند ما را با شخصی‌ترین تجربه‌های دست اول دنیای معامله‌گری آشنا کند.
جورج سوروس
جورج سوروس سرمایه‌گذار و نیکوکار معروفی است که با موفقیت‌هایش در بازارهای مالی و کارهای خیریه‌اش شناخته می‌شود. او در سال ۱۹۳۰ در بوداپست متولد شد و پس از اشغال کشورش توسط نازی‌ها در جنگ جهانی، به انگلستان مهاجرت کرد و در مدرسه اقتصادی لندن (LSE) تحصیل کرد. سوروس با تاسیس صندوق‌های هج فاند، مانند Double Eagle در ۱۹۶۹، و پیش‌بینی‌های جسورانه‌اش، مانند فروختن پوند بریتانیا در ۱۹۹۲ که یک میلیارد دلار سود برایش داشت، به شهرت رسید. او تاکنون با اهدای بیش از ۳۲ میلیارد دلار به Open Society Foundations از حقوق بشر، آموزش و برابری حمایت کرده است.
جورج سوروس می‌گوید:
«من از بقیه تریدرها بهتر نیستم؛ من فقط اشتباهم را سریع می‌پذیرم و سراغ فرصت‌های جدید می‌روم.»
درس مهمی که باید از سوروس گرفت این است که پس ضررده بودن یک معامله، سعی نکنیم هرطور شده در آن معامله موفق شویم. شکست را بپذیریم و به دنبال فرصت بعدی بازار، چشممان را به موقعیت‌ها بدوزیم.
مارک داگلاس
اگر به دنبال کسب انضباط در ترید هستید، خواندن کتاب‌های مارک داگلاس یک پیشنهاد عالی است. او یک تریدر و نویسنده برجسته است که به خاطر کتاب‌هایی مانند «معامله‌گر منضبط» و «Trading in the Zone» شناخته می‌شود. او بر اهمیت روانشناسی در ترید تاکید دارد و طی آموزه‌هایش به افراد کمک می‌کند تا ذهنیت لازم برای موفقیت در بازارهای مالی را پرورش دهند. داگلاس در کتاب Trading in the Zone می‌نویسد:
«من همیشه برنده‌ام. زیرا: ۱. مرزها و حدود خود را می‌شناسم؛ ۲. ریسک هر معامله را از پیش تعیین می‌کنم؛ ۳. این ریسک را می‌پذیرم، یا بی‌خیال آن معامله می‌شوم؛ ۴. با شناخت توانایی‌ها و حدود خودم بدون تردید و بی‌پروا عمل می‌کنم؛ ۵. اگر بازار به من سود برساند، آن را خارج می‌کنم و از آن استفاده می‌کنم؛ ۶. به طور مداوم میزان آسیب‌پذیری‌ام نسبت به خطا کردن را در نظر دارم؛ ۷. ضرورت این اصول را می‌دانم و همیشه به آن‌ها پایبند خواهم ماند.»
جسی لیورمور
جسی لیورمور یکی از معروف‌ترین تریدرهای تاریخ است که در اواخر قرن نوزدهم و اوایل قرن بیستم فعالیت می‌کرد. او به خاطر سودهای کلانی که از شورت گرفتن هنگام سقوط بازار در سال ۱۹۲۹ کسب کرد؛ و کتاب «Reminiscences of a Stock Operator» شناخته می‌شود. نقل می‌شود که لیومور می‌گوید:
«پس از سال‌های زیادی که در وال استریت به سر بردم و پس از میلیون‌ها دلاری که به دست آوردم و از دست دادم؛ می‌خواهم یک چیز به شما بگویم. فکر کردن نبود که باعث شد پول‌های بزرگ به دست بیاورم. بلکه نشستنم بود. بله! نشستن و صبر کردن!»
جسی لیورمور باور دارد که «صبر کردن» کلید طلایی او برای موفقیت در بازارهای مالی بوده است و معامله‌های هیجانی و عجولانه، یکی از خطرناک‌ترین رفتارها است.
پل تودور جونز
پل تودور جونز یک تریدر و مدیر صندوق هج فاند است که شرکت سرمایه‌گذاری تودور را تاسیس کرد. او به خاطر پیش‌بینی سقوط بازار در سال ۱۹۸۷ و استراتژی‌های کلان اقتصادی‌اش شهرت دارد. او در جملاتش بسیار به مدیریت ریسک اشاره دارد. وی می‌گوید:
«من بیشتر به پولی که ممکن است از دست بدهم فکر می‌کنم تا پولی که می‌توانم کسب کنم. تمرکز خودتان را روی پول در آوردن نگذارید، بلکه از چیزی که دارید محافظت کنید!»
در جایی دیگر می‌گوید:
«قهرمان نباش! خودپسند نباش. همیشه با تردید نسبت به خودت و توانایی‌هایت نگاه کن. هرگز فکر نکن که بهترین هستی. لحظه‌ای که این احساس به تو دست بدهد، باخته‌ای.»
پل تودور جونز عقیده دارد که ۹۰ درصد یک تریدر موفق، مدیریت ریسک است!
الکساندر الدر
الکساندر الدر یک تریدر حرفه‌ای، نویسنده و آموزگار است که کتاب‌هایش مانند «Vivre du trading (در فارسی به نام زندگی از راه داد و ستد در بازارهای مالی ترجمه شده است)» به تریدرها در تحلیل تکنیکال و روانشناسی بازار کمک کرده است. او می‌گوید:
«اگر اجازه بدی بازار تو را خوشحال یا ناراحت کند، پولت را از دست خواهی داد.» همچنین:
«بازار طوری کار می‌کند که اکثر معامله‌گران باید پولشان را از دست بدهند.»
حرف او این است که ذات بازار، شکست و از دست دادن است و تریدری موفق خواهد بود که بتواند این شکست‌ها را تحمل کند و استراتژی‌اش را ذره ذره بهبود دهد.
ری دالیو
آقای ری دالیو بنیان‌گذار بریج‌واتر اسوشیتس، یکی از بزرگ‌ترین صندوق‌های هج فاند جهان است. او به خاطر کتاب «Principles: Life and Work» و دیدگاه‌هایش در مورد مدیریت ریسک و تصمیم‌گیری سریع شناخته می‌شود. او در کتاب خود می‌نویسد:
«اگر شکست نخوری، مرزهایت را گسترش نمی‌دهی و اگر مرزهایت را گسترش ندهی، از حداکثر توانایی‌هایت استفاده نخواهی کرد.» همچنین در همین کتاب نوشته:
«چیزی که درباره اکثر افراد صدق می‌کند این است که خودپسندی‌شان مانع یادگیری می‌شود.»
ری دالیو به یادگیری مداوم و عبرت گرفتن از شکست‌ها اشاره می‌کند. تریدر موفق کسی است که هر شکست را پله‌ای کند برای موفقیت بعدی.
استنلی دراکن‌میلر
استنلی دراکن میلر یک سرمایه‌گذار برجسته است که به خاطر مدیریت صندوق کوانتوم جورج سوروس و تاسیس دوکسن کپیتال (Duquesne Capital) شناخته می‌شود. او به بازدهی‌های بلندمدت و استراتژی‌های کلان اقتصادی‌اش شناخته می‌شود. دراکن‌میلر جمله‌ای عجیب دارد که ممکن است برخلاف تصور خیلی از افراد باشد:
«تمام تخم‌مرغ‌هایت را در یک سبد قرار بده و با تمام وجود از آن سبد محافظت کن.» او در سخنرانی Lost Tree Club ادامه می‌دهد:
«مشکل ۹۸ درصد افراد و مدیران مالی این است که فکر می‌کنند باید با چیزهای مختلفی سر و کله بزنند.»
منظور وی این است که به جای پراکنده کردن تمرکز روی دارایی‌ها، استراتژی‌ها یا موضوعات مختلف، بهتر است که فقط روی یک چیز تمرکز کنیم و همان یک کار را به بهترین شکل ممکن انجام دهیم.
توماس کار
توماس کار که در وب‌سایتش به Dr. Stoxx معروف است، یک تریدر، نویسنده و مربی است که بابت کتاب پرفروشش «Trend Trading for a Living» شناخته می‌شود. او در آموزه‌های خود به پایبندی بر استراتژی‌ها تاکید دارد. به عنوان مثال او می‌نویسد:
«اگر استراتژی‌ای پیدا کردی که کار می‌کند، به آن بچسب!» جمله‌ای که به نظر ساده می‌رسد، اما پایبندی به آن می‌تواند چالش‌برانگیز باشد. طبق کتاب او، یک تریدر موفق باید رفتارهای زیر را در خود بسازد:
انضباط شخصی
مسئولیت‌پذیری در برابر خطاها
مثبت‌نگری نسبت به آینده
رسیدن به درک عمیق از ریسک
باز بودن ذهن نسبت به ایده‌های جدید و گذشتن از ایده‌هایی که کار نمی‌کنند
نقل‌قول‌های چارلز هاسکینسون درباره ترید و بازارها
حتما این جمله را از خالق کاردانو، چارلز هاسکینسون شنیده‌اید که گفته: «کریپتو غیرقابل توقف است. کریپتو خود آینده است!» او اعتقاد دارد که هیچ چیز نمی‌تواند جلوی رشد تکنولوژی بلاکچین را بگیرد. از طرفی عقاید او درباره قیمت ارزها بسیار شنیدنی است. او ادعا می‌کند که اهمیتی به قیمت‌ها نمی‌دهد، چه ارز آدا باشد و چه بیت کوین. او می‌گوید: «من با بیت کوین شروع کردم، اما آن را رها کردم. زیرا به نظرم پاسخگوی نیازهای من نبود.» این گفته وی نیز ادعایی بسیار بزرگ است؛ و می‌تواند مشخص کند که چرا او تصمیم گرفته بلاکچین جدیدی بسازد و چه ایده‌هایی راجع به آینده کاردانو دارد. هاسکینسون به دنبال ساخت یک پلتفرم بلاکچین کاربردی، سریع و ارزان است؛ جایی که در آینده تمام افراد بتوانند به طور برابر به داده‌ها و دارایی‌ها دسترسی داشته باشند و هیچ نهاد مرکزی‌ای نتواند قدرت را از مردم عادی بگیرد. کمک‌های بنیاد کاردانو به کشورهای آفریقا نیز تاییدکننده این ایده‌های برابری‌خواهانه او است. چارلز هاسکینسون درباره آفریقا می‌گوید: «باید روی قاره‌ای سرمایه‌گذاری کرد که بیشترین جمعیت جوان را دارد. جایی که بیشترین اشتیاق را برای تغییر دارد.»
جملات کلیدی برای مدیریت احساسات در معاملات
مدیریت احساسات در معاملات، یکی از مهم‌ترین سرفصل‌های آموزش یک تریدر است. با جمع‌بندی توصیه‌های تریدرهای بزرگ، می‌توان به چند نکته کلیدی درباره این موضوع حساس رسید:
احساساست را بشناس، اما تصمیمات عقلانی بگیر: احساساتی مانند ترس و طعم می‌توانند باعث تصمیم‌گیری‌های شتاب‌زده و اشتباه شوند. شناخت این احساسات کمک می‌کند که آن‌ها را مدیریت کنید و بر اساس تحلیل و استراتژی عمل کنید. صبر، گوهر ارزشمند یک تریدر است.
برنامه معاملاتی‌ات را دنبال کن، نه هیجانات لحظه‌ای: داشتن یک برنامه معاملاتی مشخص، مانند نقاط ورود و خروج و مشخص کردن حد سود و ضرر، باعث می‌شود تحت تاثیر نوسانات بازار یا هیجانات لحظه‌ای تصمیمات غیرمنطقی نگیرید. پایبندی به این برنامه از شما یک تریدر منضبط می‌سازد؛ کسی که در عین داشتن معاملات زیان‌ده، در بلندمدت بازدهی مثبت دارد.
هر معامله فقط یک قدم در مسیر طولانی است: یک معامله موفق یا ناموفق، تنها یک قدم در مسیر کاری شما است و توصیف‌کننده توانایی‌های شما نیست. با پذیرش این نکته، فشار روانی از روی دوش شما برداشته می‌شود و می‌توانید روی چشم‌انداز بلندمدت خود تمرکز کنید.
ترس و طعم را مهار کن، اگر نه آن‌ها تو را مهار می‌کنند: ترس از ضرر یا طمع برای سود بیشتر، برای کسی است که بدون برنامه ترید می‌کند. تریدر موفق طبق برنامه و اصول پیش می‌رود و اگر برنامه به او گفت که باید در ضرر معامله را ببندد، به این تصمیم پایبند می‌ماند. مدیریت این دو حس برای داشتن موفقیت الزامی است.
پیش از معامله، علت ورود را مرور کن: یک لحظه مکث و بررسی منطقی موقعیت می‌تواند از تصمیم‌گیری‌های احساسی جلوگیری کند. این کار به شما فرصت می‌دهد تا مطمئن شوید که بر اساس داده‌ها و نه احساسات عمل می‌کنید.
چطور از این جملات برای بهبود ذهنیت ترید استفاده کنیم؟
از این جملات می‌توان به عنوان یادآورهایی ذهنی و ابزارهایی برای مدیریت ذهن استفاده کرد. با تکرار این جملات و درونی‌سازی ایده‌هایی که مطرح می‌کنند، می‌توانید در لحظات پرتنش و استرس‌زا بازار، از تصمیم‌گیری‌های غلط جلوگیری کنید. به عنوان مثال می‌توانید چند مورد از نقل قول‌های مورد علاقه خود را روی برچسب‌هایی بنویسید؛ و پشت صفحه نمایشگر خود در معرض دید قرار دهید. پیش از ورود به هر معامله، یک بار این گفته‌ها را مرور کنید. نفس عمیق بکشید و تصور کنید که اگر یک ربات جای شما نشسته بود هم چنین تصمیمی می‌گرفت؟ تمرین تنفس عمیق یا مکث‌های کوتاه هنگام مواجهه با حس‌هایی مانند ترس یا اضطراب، به شما کمک می‌کند تا ترمز فکرهای مخرب را بگیرید و ارابه‌ران ذهن خود باشید.
