زوج درمانی چیست؟ کاربرد، اثربخشی آن و انواع تکنیک های زوج درمانی
زوج درمانی چیست؟ به زبان ساده باید گفت روابط عاطفی و حل چالش های آن، هیچگاه آسان نبوده و نیست، زوج درمانی به شما یاد می‌دهد چطور رابطه بهتری داشته باشید.
فهرست موضوعات این مطلب
می‌خواهیم به دو سؤال مهم بپردازیم، زوج‌درمانی چیست؟ کاربرد زوج‌درمانی چیست؟ و در ادامه با دو تکنیک مختلف و رایج آن آشنا شویم. زوج‌درمانی می‌تواند طیف گسترده‌ای از مسائل مرتبط با رابطه عاطفی، از جمله درگیری‌های مکرر، احساس قطع ارتباط، خیانت، مسائل مربوط به رابطه جنسی یا مشکلات ناشی از استرس‌های روزمره که بر روی کیفیت رابطه زوجین اثر دارد، رسیدگی کند.
هیچ رابطه‌ی کامل و ایده‌آلی وجود ندارد، تعارض، تضاد و عواطف منفی بخشی از هر رابطه‌ای است، برای حفظ و ساختن آن باید هزینه، زمان و انرژی گذاشت. مشکلات روابط عاطفی دیریازود فرد را تحت‌تأثیر قرار می‌دهد و گاهی سبب فرسودگی روانی، احساس تنهایی و خیانت یا طلاق می‌شود که هر کدام به نحوی برای روان فرد آسیب‌زا است.
اگر همسرمان به جلسات زوج‌درمانی نیامد چه؟
یکی از پرسش‌های رایج مراجعان این است که چطور همسر یا پارتنرمان را راضی کنیم به جلسات مشاوره بیاید؟ بیشتر مردان از حضور در جلسات درمان یا مراجعه به روان‌شناس امتناع می‌کنند، اما باید گفت شما در جلسات زوج درمانی یاد می‌گیرید چگونه نقش خود در رابطه را ایفا کنید و مسائل و نگرانی‌هایتان را مدیریت و ابراز کنید، بامهارت‌های حل مسئله، تعامل مؤثر و مدیریت احساسات آشنا می‌شوید، به‌مرورزمان تغییر رفتار و برخورد شما روی دیدگاه طرف مقابلتان تأثیر می‌گذارد و احتمالاً او نیز برای مراجعه علاقه‌مند خواهد شد یا اگر احساس کنید این رابطه آینده و سودی نخواهد داشت می‌توانید با کمترین آسیب‌ها از آن خارج شوید.
هدف زوج‌درمانی
یکی از مزایای زندگی در دنیای مدرن امروزی، بهره‌مندی از پیشرفت‌های علوم‌شناختی و روانشناسی است، یکی از حوزه‌های جذاب روانشناسی بالینی، زوج‌درمانی است. هدف زوج‌درمانی کمک به رابطه عاطفی بین دو انسان بالغ است.
رابطه عاطفی بین دو انسان، بازتاب بخشی از افکار و نگرش فرد به زندگی، تربیت کودکی و آسیب‌های روانی و عواطف انسانی است؛ بنابراین شما تنها نیستید؛ بلکه همه تجربه زیسته شما در این رابطه دخیل است. هدف زوج‌درمانی کمک به رابطه عاطفی بین انسان‌ها است تا خودشان را بهتر بشناسند، رابطه و طرف مقابلشان را بهتر بشناسند و در آخر بهتر مسائل و چالش‌های پیش رویشان را مدیریت کنند.
تصور کنید زوجی را که عذرخواهی را یاد نگرفته‌اند یا هر بار آن را نادیده می‌گیرند یا به حریم خصوصی یکدیگر ناخواسته تعدی می‌کنند یا همدیگر را دائم کنترل می‌کنند، این موضوع شاید در اوایل رابطه به چشم نیاید یا آن را به‌اشتباه دوست‌داشتن بدانید؛ اما این موضوع رنجش و دلخوری‌های عمیقی به همراه خواهد داشت که شاید خودتان هم روزی از حجم دلخوری بینتان و واکنش‌هایتان غافلگیر شوید.
در جلسات زوج‌درمانی چه اتفاقی می‌افتد؟
در جلسات زوج‌درمانی چه اتفاقی می‌افتد؟ ابتدا یک فرایند ارزیابی تخصصی در یک یا دو جلسه اول شروع می‌شود. مصاحبه‌های فردی و مشترک، جمع‌آوری اطلاعات و مشخص‌کردن حیطه‌های پر تعارض بین زوجین و مشاهدات زوج درمانگر از کیفیت رابطه بین زوجین، همه اینها به زوج درمانگر کمک می‌کند که روند درمان را با همکاری هر دو شروع کند.
و در نهایت، فهرستی از نقاط مهم رابطه، زمینه‌های مسئله‌ساز و پر تنش و عوامل اصلی حفظ و رشد رابطه تهیه می‌شود، اما در این جا دو خطا بسیار شایع است و یک زوج درمانگر حرفه‌ای می‌تواند حد اعتدال را نگه دارد. به این معنی که در تهیه و جمع‌آوری اطلاعات، دچار حاشیه روی یا خطا نشود و بتواند هر آنچه که مهم است را از دو طرف ببیند و بشنود.
برای مثال، انتظارات زوجین از رابطه، مسائل تنش ساز بین این دو چیست، نحوه واکنش آن‌ها به مسائل مهم بینشان چگونه است .از جمله مواردی است که یک زوج درمانگر در همان جلسات ابتدایی به آن‌ها می‌پردازد.
اثربخشی جلسات زوج‌درمانی
برای اثربخشی جلسات زوج‌درمانی، باید زوجین همکاری مستمر و هم راستا داشته باشند، پذیرش نقش و مسئولیت خود در کنار پذیرش احساساتی که دارند دو شرط مهم برای اثربخشی جلسات زوج‌درمانی است. درمانگر به زوجین کمک می‌کند تا نقش و سهم خود در بروز مشکلات رابطه را ببینید و بپذیرند به یک اندازه در رابطه سهم دارند، سپس به زوجین کمک می‌کند تا شیوه درک و تعامل با یکدیگر را تغییر دهند.
در این جا محدودیت‌های زمانی یا مالی، میزان تعهد طرفین به درمان و تلاش برای حفظ رابطه نقش دارند، زوج درمانگر با کمک زوجین و تکنیک‌های درمانی سعی می‌کند رابطه آن‌ها را متعادل یا ترمیم کند. در زوج‌درمانی نه شما تغییر می‌کنید نه شریک عاطفی شما قرار است تغییر کند؛ بلکه نحوه تعامل و درک همدیگر را یاد خواهید گرفت.
هزینه جلسات زوج‌درمانی
تحقیقات نشان داده مشکلات زوجین به طور متوسط عمری شش‌ساله دارند و بعد از آن طلاق یا مراجعه به مرکز مشاوره را انتخاب می‌کنند. یعنی یک ظرف بزرگ که به مدت شش سال هر روز داخل آن آب بریزید بالاخره در جایی سرریز خواهد شد عواقب آن دامن‌گیر هر دو طرف خواهد شد. هزینه جلسات زوج‌درمانی تابعی از میزان عمق مسائل و مشکلات شماست و به تعداد جلساتی که برگزار می‌شود بستگی دارد.
اما مانند هر موضوع دیگری در زندگی، برای حفظ و پایداری یک رابطه‌ی سالم باید هر دو طرف به یک اندازه زمان و انرژی و هزینه صرف کنند. متأسفانه زوجین بنا بر کلیشه‌های غلط فرهنگی و پیش‌آگاهی‌های منفی خیلی دیر به مراکز مشاوره یا زوج درمانگر مراجعه می‌کنند.
باورهای نادرست درباره ازدواج و زندگی مشترک، دخالت‌های خانواده‌ها یا وابستگی یکی از زوج‌ها به خانواده، شرایط مالی، اعتیاد، اختلالات شخصیتی و ناآگاهی‌های رایجی مانند تولد یک کودک چاره‌ساز همه مشکلات زن و شوهر است، از جمله پیش‌آگاهی‌های منفی رایج بین زوج‌ها است که می‌تواند مسائل ساده‌ای که می‌توانست طی یک یا دو جلسه مشاوره حل شود، تبدیل به بحران‌های بزرگ‌تر شود.
هزینه جلسات زوج‌درمانی را باید به چشم یک سرمایه‌گذاری برای آینده دانست، تا علاوه بر حفظ سلامت روان دو طرف، از اتلاف زمان و هزینه‌های بیشتر جلوگیری کند.
مطلب مشابه: احترام به همسر؛ روش های محبت به همسر و نشانه های بی اعتنایی به او
انواع تکنیک‌های زوج‌درمانی
باتوجه‌به گرایش نظری و مهارت هر درمانگر در یک موضوع، می‌تواند روند زوج‌درمانی و تکنیک‌ها متفاوت باشد، انواع تکنیک‌های زوج‌درمانی، بسته به نظر درمانگر است و متناسب با مسائلی که زوجین با آن درگیر هستند از آن استفاده می‌شود.
برای مثال:
زوج‌درمانی رفتاری تلفیقی یا CBT : تمرکز درمانگر بر روی آموزش مهارت‌های لازم برای حل مسئله و رضایت‌مندی از رابطه است و برای زوج‌هایی مناسب‌تر است که هر دو توانایی پذیرش احساسات و هماهنگ ساختن خود با تغییرات را دارند. زوج‌درمانی‌مانی رفتاری تلفیقی آموزش مهارت‌های ارتباطی و حل مسئله است تا دو نفر باهم یاد بگیرند یک زندگی را مدیریت کنند و برای هر مسئله از یک اختلاف‌نظر ساده بر سر موضوعات مالی تا بحث‌های عاطفی که برای هر دو طرف سنگین است، آماده باشند و یاد بگیرند چطور گفتگو کنند و به یک راه‌حل مشترک برسند.
زوج‌درمانی روان پویشی: این رویکرد درمانی بر روی میراث روانی هر کدام از زوجین تمرکز می‌کند، میراث روانی هر فرد حاصل روابط زوجین با روابط والد_فرزندی که هرکدام داشته‌اند است و به تجربیات زیسته آن‌ها می‌پردازد تا رابطه بهتری را تجربه کنند. این رویکرد زمان بر و نسبتاً پرهزینه است، نباید انتظار داشت که سریع به راه‌حل رسید.
انتخاب هرکدام از این رویکردها، بر عهده زوج درمانگر است، و بنا بر شرایط و وضعیت فعلی رابطه و روحیات زوجین می توان یک رویکرد مناسب انتخاب کرد، گاهی این رویکرد می تواند پیشنهاد رواندرمانی فردی، سکس تراپی، خانواده درمانی یا می تواند رویکردهای دیگری چون رویکرد گاتمن باشد.
کاربرد زوج‌درمانی
کاربرد زوج‌درمانی یا بهتر است بپرسیم زوج‌درمانی کدام یک از مسائل و مشکلات زوجین را حل می‌کند، بخصوص که با دو انسان بالغ روبه‌رو هستید که هر کدام با یک پیش‌زمینه متفاوت خانوادگی، فرهنگی و فکری هستند که می‌خواهند یک زندگی را باهم اداره کنند و در کنار هم رشد کنند.
- رفتارهای مخرب نظیر اعتیاد به اینترنت یا پورن گرافی.
- مشکلات جنسی و نارضایتی‌های مرتبط با آن.
- عدم توانایی در برقراری ارتباط مؤثر کلامی، ابراز احساسات.
- کنترل خشم و کنترل هیجانات منفی
- تصمیم به طلاق
- تربیت فرزند
- مدیریت مالی
- نحوة مدیریت ارتباط با خانواده‌ها و دخالت‌های آنان.
- مسائل بهداشتی و پزشکی مزمن نظیر ناباروری
- خیانت
- درگیرهای مکرر نظیر خشونت جنسی، کلامی یا فیزیکی
- بروز فاصله و احساس تنهایی و نبود صمیمت و تمایل به برقراری رابطه
- فروکش‌کردن احساسات اولیه هنگام آشنایی یا اوایل ازدواج بخصوص در زوج‌هایی با زندگی مشترک طولانی
زوج‌درمانی برای هر رابطه‌ای می‌تواند مفید و مؤثر باشد، جوان یا پیر، در شرف ازدواج یا در هنگام تصمیم به طلاق، غیرهمجنس یا همجنس‌گرا و هر زوجی که می‌خواهند یک رابطه پایدار و عاشقانه داشته باشند و والدین بهتری باشند.
چطور یک زوج درمانگر انتخاب کنم؟
خوشبختانه با گسترش اینترنت، کتاب‌ها و پادکست‌هایی که به موضوع روابط زوج‌ها و چالش‌های آن می‌پردازند، انتخاب یک زوج درمانگر یا بهبود مهارت‌های ارتباطی در رابطه آسان است، محدودیت زمانی یا مکانی دیگر معنا ندارد. با جستجو در شبکه‌های اجتماعی و اینترنت می‌توان مراکز مشاوره و روان‌شناس‌هایی را پیدا کرد که به‌صورت حضوری یا آنلاین به زوج‌ها در موضوعات مختلفی چون سکس‌تراپی، تربیت فرزند یا مهارت‌های حل مسئله و تعامل در روابط عاطفی، آموزش‌های لازم را ارائه می‌دهند.
کافی است قبل از مراجعه به این مراکز، از مجوز نظام روانشناسی، سابقه و مهارت‌های آن‌ها در حوزه زوج‌درمانی اطمینان داشته باشید.
از حقوق خود به‌عنوان یک مراجع آگاهی لازم را داشته باشید و بدانید در صورت هر گونه تعرض (تماس فیزیکی، ضبط صدا و غیره) یا قضاوت، توهین به شما یا عقایدتان حق دارید جلسه را ترک کنید و آن را از طریق مراجع قانونی پیگیری کنید.
از درمانگرتان بپرسید یا تحت درمان روانشناسی قرار گرفته یا نه؟ چون بسیار مهم است که افکار، کمبودها و مسائل روانی خود را فرافکنی نکند، جانب‌دارانه قضاوت نکند و در آخر ممکن است کمی طول کشد تا درمانگر مناسبتان را پیدا کنید یا با رویکرد درمانی و تمریناتی که به شما داده می‌شود سازگار شوید؛ اما درهرصورت بدانید شما و شریک عاطفی‌تان، به یک اندازه در مدیریت یک رابطه نقش دارید و در کنار هم باید برای حفظ و رشد آن تلاش کنید.
تعهد به درمان، پذیرش احساسات و مسئولیتتان در ایجاد و حل مسائل، تلاش برای بهبود مهارت‌های ارتباطی به‌مرورزمان رابطه شما را تغییر می‌دهد، رشد خواهید کرد و از کنار یکدیگر بودن بیشتر لذت خواهید برد.
جمع‌بندی:
زوج‌درمانی نوعی از رواندرمانی است که در آن، یک درمانگر باتجربه بالینی با زوج‌ها کار می‌کند و کمک می‌کند تا هر دو فرد درگیر در روابط عاشقانه، در رابطه‌شان بینش و مهارت لازم برای زندگی و حفظ رابطه‌شان را کسب کنند، ناسازگاری و تعارضات بینشان را حل کنند و رضایت از رابطه را با استفاده از انواع تکنیک‌های درمانی بهبود بخشند. رابطه جنسی لذت‌بخش‌تری داشته باشند، فرزندان سالمی تربیت کنند و در کنار یکدیگر رشد کنند.