آموزش زهکشی خاک برای رشد گیاه و نکات مهم برای زهکشی خاک

اگر در مورد رشد گیاهان اطلاعات داشته باشید، احتمالا خواهید دانست که گیاهان، بهترین رشد خود را در خاکی با زهکشی مناسب خواهند داشت. شاید برایتان سوال پیش آید که زهکشی خاک چیست و اصلا چه فایده ای دارد؟ یا این که آیا خاک شما از زهکشی مناسبی برخوردار است یا لازم است آن را زهکشی کنید؟ زهکشی خاک باعث می شود تا هوا بهتر و بیشتر به ریشه گیاهان، مخصوصا گیاهان آپارتمانی برسد.

در نتیجه این عمل، گیاه رشد بهتری خواهد داشت و احتمال پوسیدگی ریشه آن کمتر خواهد شد. در این مقاله قصد داریم تا به بررسی آموزش زهکشی خاک برای رشد گیاهان بپردازیم و آن را به صورت کامل توضیح دهیم. با همراه باشید.

زهکشی چیست؟ 

به زبان ساده، خارج کردن آب اضافه از خاک را زهکشی می گویند. اگر خاک، از آب مملو باشد، به ریشه های گیاه، صدمه جدی وارد می شود؛ در نتیجه گیاه، به درستی نمی تواند نفس بکشد و پژمرده خواهد شد. همچنین برخی از گیاهان، به آبیاری زیادی نیاز ندارند و زمانی که به صورت مداوم ریشه آن ها در آب باشد، پوسیده و از بین خواهند رفت.

با خارج کردن آب اضافی از میان خاک، هوا از میان ذرات آن بهتر عبور کرده و گیاه، شادابی خود را حفظ می کند. علاوه بر این، خاک نیاز دارد تا بعد از هر بار آبیاری خشک شود، تا در مرحله بعد آبیاری، بتواند آب را از خود به خوبی عبور دهد و به تمام قسمت های ریشه گیاه برساند.

ریشه های گل و گیاه، درون خاک قرار دارند که از آب و مواد آلی موجود در خاک تغذیه می کنند؛ به همین دلیل اگر خاک به خوبی زهکشی شود، می تواند آب را به لایه های پایین تر نیز برساند. البته گیاهان می توانند مقدار آب مورد نیاز خود را تشخیص دهند و آب اضافی را از طریق حفره هایی که در ته گلدان وجود دارند، به بیرون هدایت کنند؛ به همین دلیل حفره های ته گلدان اهمیت زیادی دارند و بهتر است که در زمان خرید گلدان، به آن ها توجه شود. 

چه زمانی باید زهکشی انجام داد؟ 

اگر زمین دچار آب فراوان شود، قطعا به زهکشی نیاز خواهد داشت؛ چرا که هیچ محصولی در آن دوام نخواهد آورد. درست است که آب حیات بخش زندگی گل و گیاهان می باشد اما از طرفی دیگر می تواند برای آن ها کشنده نیز باشد. پدیده ماندآبی می تواند به دلایل مختلفی چون سیل، بارندگی، بالا آمدن آب های زیرزمینی، طغیان های فصلی و نشت آب از کانال ها یا رودخانه ها رخ دهد.

علاوه بر این، برخی برای خارج کردن املاح معدنی از دل زمین و همچنین اصلاح خاک، به آبیاری زمین می پردازند و باعث غرقابی شدن زمین می شوند. البته لازم به ذکر است که وجود جاده، ساختمان ها و پل در مسیر نیز می توانند سبب این اتفاق شوند و مانع از جریان آب گردند. زهکشی علاوه بر زمین های کشاورزی، در زمین های ورزشی، تفریحی و ساختمان های در حال ساخت و ساز نیز انجام می گیرد. 

ممکن است برای برخی افراد این سوال مطرح شود که چگونه تشخیص دهیم که خاک به زهکشی نیاز دارد یا خیر؟ برای تشخیص این کار می توانید مقداری خاک را در یک گلدان ریخته و سپس به آبیاری آن بپردازید. اگر آب از خاک، به سرعت خارج شد به معنای این است که خاک، زهکشی خوبی دارد ولی اگر آب در سطح خاک باقی بماند، به معنی این است که خاک زهکشی ضعیفی دارد. 

مطلب مشابه: گیاهان آپارتمانی ماه تولد؛ انواع گل مناسب هر ماه تولد از فروردین تا اسفند

بهبود زهکشی خاک

برای اینکه متوجه شوید که خاک شما از زهکشی مناسب برخوردار است یا خیر؟ می توانید یک کار بسیار ساده انجام دهید. در خاک یک سوراخ به عرض و عمق 30 تا 45 سانتی متر ایجاد کنید. سپس با آب، سوراخ را پر کنید و بعد از تخلیه آب، دوباره آن را پر کنید و ببینید چقدر طول می کشد که دوباره سطح آب پایین آید.

اگر زهکشی خاک مناسب باشد، آب در هر ساعت حدود 2.5 سانتی متر پایین می آید و اگر سرعت پایین آمدن آب از این میزان، بیشتر یا کمتر شود، در آینده، گیاه شما احتمالا دچار مشکلاتی خواهد شد. می توان از طریق روش های مختلف زهکشی خاک را بهبود بخشید که در ادامه بیشتر در مورد آن ها توضیح خواهیم داد. 

اضافه کردن کمپوست به خاک

بهترین و موثرترین روش بهبود زهکشی خاک، اضافه کردن مواد آلی مثل کمپوست یا برگ های خرد شده به آن است. این روش بیشتر در خاک هایی که آب در آن ها آهسته یا خیلی سریع خالی می شود، استفاده می شود. در واقع، مواد آلی، آب اضافی را آسان تر تخلیه می کنند. این در حالی است که این مواد، رطوبت مورد نیاز و تمام مغذی لازم برای رشد گیاهان را نیز جذب می کنند.

البته توجه داشته باشید که این روش بیشتر برای باغ هایی که خیلی بزرگ نیستند، کاربرد دارد. برای زهکشی خاک با استفاده از این روش، در ابتدا کمپوست را همراه با مواد آلی دیگر با خاک مخلوط کرده و 7 تا 10 سانتی متر از آن را روی خاک بریزید تا خاک شل گردد و هوای بیشتری در آن نفوذ کند. این عمل باید در طول سال در فواصل زمانی مختلفی تکرار شود؛ زیرا با یک بار انجام دادن، مشکل آن به صورت کامل حل نمی شود. اضافه کردن کمپوست به خاک برای زهکشی بهتر، روشی ارزان و ارزشمند است. از طرفی دیگر اگر کمپوست کافی ندارید و خاک مقدار بسیار زیادی آب در خود نگه داشته است، می توانید از ماسه استفاده کنید.

در صورتی که هنوز در باغچه خود گل و گیاهی نکاشته اید، برای زهکشی خاک، می توانید مواد آلی را روی سطح خاک به میزان 9 تا 12 سانتی متر بپاشید سپس روی آن 20 تا 30 سانتی متر دیگر خاک بریزید. اما اگر قبلا در باغچه گیاهی کاشته اید، کار راحت تر است. در این صورت برای بهبود زهکشی خاک، می توانید چند سانتی متر کمپوست، هر ساله به سطح خاک اضافه کنید. بعد از آن، به مرور زمان، خاک و کمپوست به صورت کامل با یکدیگر مخلوط می شوند.

کاشت در تخت های مرتفع

 اگر نمی خواهید در باغچه خود چاله ایجاد کرده یا اینکه زیاد حفاری کنید، راه های سریع تری نیز وجود دارند. به کارگیری تخت های مرتفع، اولین راه حل سریع و آسانی است که می توان از آن برای زهکشی خاک استفاده کرد. تخت های مرتفع، باید از سطح خاک باغچه حدود 10 تا 15 سانتی متر بلندتر باشند.

خودتان می توانید تخت های مرتفع را نیز در خانه بسازید یا اینکه آن ها را از فروشگاه های لوازم باغبانی تهیه کنید. کاشت گیاهان در زمین به صورت مستقیم، کار زیادی را می طلبد. داشتن یک باغچه مرتفع علاوه بر اینکه به شما این امکان را می دهد تا راحت تر از گیاهان مراقبت کنید، با استفاده از این روش شما دیگر هرگز نگران باغچه های غرقاب نخواهید بود. یکی از مزیت های بسیار مهم بسترهای مرتفع این است که باعث از بین بردن آلاینده هایی می شوند که می توانند به گیاهان آسیب برسانند. 

برای پر کردن تخت مرتفع، دستورالعمل های مختلفی وجود دارد اما برای گرفتن بهترین نتیجه ممکن یک روش کلی برای پر کردن آن وجود دارد، حدود 40 تا 60 درصد تخت مرتفع را می توانید به وسیله خاک پر کنید و بقیه آن را با مواد آلی و کمپوست که به راحتی تجزیه می گردند، ترکیب کنید. با انجام این عمل، وضعیت زهکشی خاک بهتر خواهد شد و گیاه در شرایط بهتری رشد خواهد کرد. اغلب تخت های مرتفع با چوب ساخته می شوند اما برای ساخت آن ها گزینه های زیادی وجود دارد. نوع انتخابی بستر های مرتفع، نه تنها به بهبود وضعیت زهکشی خاک کمک می کند بلکه سبب بهبود ظاهر زمین نیز می گردد.

مطلب مشابه: اطلاعات در مورد نخل زینتی + روش های تکثیر و نگهداری این درختچه زیبا

متوقف کردن آبیاری

به عنوان یک عاشق واقعی طبیعت، ممکن است گاهی اوقات فکر کنید که آبیاری سخاوتمندانه به گیاهان به صورت چندین بار در هفته، بهترین کار ممکن است! در صورتی که چنین نیست. توجه داشته باشید که آبیاری بیش از حد می تواند دلیل اصلی مشکل زهکشی خاک شما باشد. همان طور که می دانید بسیاری از گیاهان به آب بیشتری برای رشد نیاز دارند اما دقت در مقدار آبیاری با توجه به نوع بافت خاک نیز اهمیت بسیار زیادی دارد.

بنابراین مراقب مناطقی در باغ یا باغچه خود باشید که برای مدت طولانی تری آب را در خود نگه می دارند. اگر مقدار آبیاری را برای بهبود زهکشی خاک، کاهش داده و مشکل باز هم حل نشد، میزان آب مصرفی را یک بار دیگر چک کنید و از آبیاری قطره ای برای باغ یا باغچه خود استفاده کنید.

کاشتن گیاهان بیشتر

یکی از بهترین و آسان ترین روش ها برای بهبود زهکشی خاک این است که در باغ یا باغچه خود، گیاهان بیشتری کشت کنید. این روش، یک روش نسبتا ارزان است و در دراز مدت می تواند باغ شما را زیباتر کند. بنابراین هرچه گیاهان بیشتری داشته باشید، برای زهکشی خاک مناسب تر است. می توانید گیاهانی که به حالت غرقاب، تحمل بیشتری دارند را برای کاشت انتخاب کنید. شلغم، تربچه، یونجه و شبدر گیاهانی ریشه دار هستند که سبب سست شدن خاک می شوند؛ به همین دلیل می توانند گردش اکسیژن و زهکشی مناسب را فراهم سازند. 

پوست درختان و خرده های چوب را روی سطح خاک پخش کنید

پخش کردن خرده های چوب و پوست درختان روی سطح خاک برای زهکشی گیاه، ممکن است به نظر کاری غیر معقول برسد اما خرده های چوب منبع بسیار خوبی برای جذب رطوبت و همچنین جلوگیری از نگهداری آب زیاد محسوب می شوند. از دیگر مزایای استفاده از خرده چوب ها می توان به عایق بندی بستر باغ در برابر سرما، محدود کردن رشد علف های هرز و به طور کلی ایجاد ظاهری متفاوت اشاره کرد. بنابراین اگر تراشه های چوبی دارید، می توانید برای بهبود زهکشی خاک از آن ها استفاده کنید. 

مطلب مشابه: اطلاعات درباره نخل یوکا (تکثیر، نگهداری، پرورش و شرایط رشد گیاه)

زهکشی خاک گلدان

برای زهکشی خاک گلدان می توانید از مخلوط کیسه ای مخصوص گلدان استفاده کنید. برای تهیه این مخلوط ها می توانید به فروشگاه های باغبانی مراجعه کنید. همچنین خودتان نیز می توانید برای خاک گلدان، مخلوطی ترکیبی از شن، برگ، ماسه، پوست برنج و لیکا تهیه کنید. البته هر مقداری از این مواد را که انتخاب می کنید، باید با توجه به نیاز گل و گیاهانتان در نظر گرفته شود. برای گیاهانی که در محیط های رو باز یا باغچه کاشته شده اند، بهترین راه اضافه کردن ماسه است. 

 این نکته را به یاد داشته باشید که هرگز نباید از خاک باغچه برای خاک گلدان استفاده کرد یا اینکه خاک های مختلف را با یکدیگر ترکیب نمود. در واقع اهمیتی ندارد که خاک باغچه شما از زهکشی مناسبی برخوردار است یا خیر؟؛ زیرا هر چقدر هم که زهکشی خاک باغچه خوب باشد باز هم برای استفاده در گلدان، سنگین است و می تواند حاوی آلودگی های محیطی یا دانه های علف هرز باشد که بعدا برای محیط خانه و خود گیاه، مشکلاتی ایجاد می کند. همچنین در برخی موارد، اضافه کردن لوله های زهکشی، می تواند کمک بسزایی به خروج سریع تر آب از خاک کند.

انتخاب یک گلدان مناسب برای زهکشی

همان طور که پیش تر به آن اشاره کردیم، گلدان ها در قسمت زیرین خود چندین حفره دارند که از طریق آن ها آب را به بیرون هدایت می کنند. گاهی ممکن است بعد از خرید گلدان، متوجه شوید که گلدان مورد نظر حفره ای ندارد. در این صورت خودتان دست به کار شوید و چندین حفره زیر آن ایجاد کنید. توجه داشته باشید که اگر حفره های زیر گلدان بیش از حد بزرگ باشند، آب بیشتری از آن خارج می شود، در نتیجه نمی تواند تمامی نیازهای گیاه را برآورده سازد.

بنابراین اگر حفره هایتان بزرگ شد، اصلا نگران نباشید؛ می توانید یک سنگ روی حفره قرار دهید و سپس گیاه و خاک را در گلدان بریزید. در واقع با این کار می توانید میزان خارج شدن آب از گلدان را کنترل کنید. گلدان های سفالی، گزینه مناسب تری برای کاشت گیاه هستند؛ زیرا علاوه بر اینکه جذابیت منحصر به فردی دارند، باعث خنک شدن گیاه و جذب آب نیز خواهند شد.

سه نکته بسیار مهم برای زهکشی خاک گلدان

فرقی ندارد که در یک آپارتمان زندگی می کنید یا یک خانه حیاط دار. اگر یک تراس یا یک پاسیوی کوچک داشته باشید، می توانید در آن جا گلدان های کوچک و زیبای بسیار زیادی قرار دهید. باغچه های گلدانی، یکی از محبوب ترین انواع باغچه های کوچک در سراسر جهان هستند که به راحتی می توان آن ها را در خانه خود ایجاد کرد. برای ایجاد باغچه های گلدانی می توان از سطل، سبد، گلدان یا حتی ظروف خانگی استفاده کرد.

باغچه گلدانی یک مزیت بسیار مهم دارد و آن این است که به باغبان این امکان را می دهد که به راحتی زهکشی خاک گیاه را کنترل کند. برای زهکشی خاک گلدان، باید به سه نکته بسیار مهم توجه کرد که در ادامه بیشتر در مورد آن ها توضیح خواهیم داد.

مطلب مشابه: رشد و نگهداری گیاه دراسنا و اطلاعات در مورد تکثیر و پرورش این گیاه آپارتمانی

استفاده از ظروف مناسب برای کشت گیاه در گلدان

انتخاب ظرف مناسب برای گلدان به سه عامل بسیار مهم بستگی دارد؛ این سه عامل عبارتند از چیزی که قرار است درون آن گلدان کشت کنید، نوع زهکشی و همچنین جنبه زیبایی آن یعنی ظاهر گلدان. معمولا گلدان های پلاستیکی، تراکوتا یا سفالی محبوبیت بیشتری دارند. برخی نیز در جعبه های چوبی، اقدام به کاشت گل و گیاه های خود می کنند. انتخاب جنس گلدان بستگی به نیازها و انتظارات شما دارد. به عنوان مثال تراکوتا، به مراقبت بیشتری نیاز دارد. سفال، رطوبت را جذب می کند. پلاستیک، زیر نور خورشید خراب خواهد شد و جعبه های پوستی در نهایت پوسیده می شوند. در نهایت هر گلدانی که برای کشت گیاه انتخاب می کنید، باید از زهکشی مناسبی برخوردار باشد.

 سوراخ های تخلیه در گلدان های بزرگ باید قطری حدود یک سانت داشته باشند. برای گل یا گیاه خود، گلدانی مناسب تهیه کنید. هر چه گیاه بزرگ تر باشد و ریشه عمیق تری داشته باشد، به گلدان بزرگ تری نیاز است. به این نکته توجه داشته باشید که در خانه های آپارتمانی ممکن است همسایه ها، از افرادی که در طبقات بالای مجتمع زندگی می کنند، به دلیل ریزش آب گلدان ها شکایت کنند. در بیشتر مواقع، بالا بردن گلدان ها به وسیله پایه های کوچک، آجر یا عوامل دیگر می تواند موثر باشد و سبب زهکشی بهتر شود. معمولا گلدان های آویزان، برای نگه داشتن آب، یک زیر گلدانی دارند. روش دیگری که می توانید از آن استفاده کنید این است که از گذاشتن زیر گلدانی صرف نظر کنید و یک گلدان دیگر زیر گلدان آویزان قرار بدهید تا آب زهکشی گلدان، درون آن بریزد. 

استفاده از مخلوط صحیح خاک

اگر از خاک های آماده برای زهکشی بهتر گلدان خود استفاده می کنید، مطمئن شوید که برای گیاه گلدانی شما، فرموله شده باشد. کمپوست با کیفیت و تا حدودی درشت، خاک مناسبی برای گیاهان گلدانی محسوب می شود. اگر می خواهید مخلوط خاک گلدان را خودتان در خانه تهیه کنید، می توانید به صورت مساوی از خاک باغچه، کوکوپیت، پیت ماس و ماسه مخلوط شده استفاده کنید. بعد از تهیه خاک، گلدان را با آن پر کنید و حدود پنج سانت از لبه آن را برای مالچ و آب، باقی بگذارید. استفاده از محیط های کشت فاقد خاک، گزینه دیگری است که می توانید از آن ها استفاده نمایید. این محیط های کشت، سبک وزن، خشک و تمیز هستند و می توانید آن ها را به راحتی از فروشگاه ها لوازم باغبانی تهیه کنید.

آسترکشی گلدان ها 

اگر می خواهید از گلدان هایی که سوراخ های زهکشی بزرگی دارند، استفاده کنید، باید بین خاک و سوراخ ها یک مانع قرار دهید. این کار در واقع از خیس ماندن و فشرده شدن خاک، بیرون ریختن خاک از ظرف و همچنین خروج ریشه های گیاه و رشد آن ها در هوا که معمولا ظاهر مناسبی ندارد، جلوگیری می کند.

برای پوشاندن حفره ها می توانید از توری های پلاستیکی، سنگریزه های بزرگ، مواد زهکشی یا مالچ سنگین مانند تراشه های چوب یا موارد مشابه که در فروشگاه های لوازم باغبانی به فروش می رسند، استفاده کنید. می توانید از هر کدام از این موادی که گفته شد، کف گلدان بریزید و آن را به صورت یکنواخت پوشش دهید. سپس با خاک، گلدان را پر کنید.

مطلب مشابه: گیاهان گلدار آپارتمانی، متخصص زیبایی در محل‌ کار و زندگی شما هستند

زهکشی در مکان های مختلف

نکته ای که باید در رابطه با زهکشی خاک به آن توجه کرد، این است که زهکشی در قسمت های مختلف حیاط یا باغچه با یکدیگر یکسان نیست و حتی برخی از قسمت های آن، ممکن است امکان زهکشی نداشته باشند و دلیل این امر نیز به خاطر متراکم شدن با تجهیزات سنگین، حذف خاک سطحی در طول ساخت و ساز و زمینی که در آن باغچه قرار گرفته است، می باشد.

در این شرایط بهترین راه حل ممکن، انتخاب مناسب ترین گیاه برای باغچه یا برای گلدان است. به عنوان مثال اگر قسمتی از باغچه شما زهکشی ضعیفی داشته و آب در آن باقی می ماند، برای کاشت می توانید از گیاهانی استفاده کنید که در محیط های مربوط با زهکشی ضعیف، بهتر رشد می کنند. 

سخن پایانی

یکی از عوامل بسیار مهمی که روی رشد گیاه تاثیر می گذارد، زهکشی خاک است. هر چقدر زهکشی خاک مناسب تر باشد، گیاه نیز به همان نسبت بهتر رشد خواهد کرد و کمتر به مشکلات مختلفی چون پوسیدگی ریشه دچار خواهد شد. در واقع خاکی از زهکشی مناسب برخوردار است که در لایه های زیرین خود، فضای کافی برای ذخیره آب و وجود هوا را داشته باشد. برای زهکشی بهتر خاک می توانید از یک گلدان با سوراخ های زهکشی دار مناسب همراه با ترکیب خاک باغچه، پیت ماس، پرلیت و انواع کودهای عالی استفاده کنید.