درباره تاریخچه عید نوروز، آداب و رسوم و جشن های ایرانیان در شروع سال

در مورد عید نوروز بیشتر بدانید (تاریخچه عید نوروز و آداب و رسوم)

عید نوروز در کشور ما مصادف با یکم فروردین و اولین روز سال است که در این روز ایرانیان مناسبت ها و آداب و رسومی خاصی دارند. نوروز از زمان ایران باستان ریشه دوانده و رسومی با تاریخچه ی غنی که از گذشتگان ما بر جای مانده در این روز نمایان می باشد.

عید نوروز پیام آور سال نو بوده که علاوه بر ایران در افغانستان، روسیه، تاجیکستان، هند، ترکمنستان، قرقیزستان، پاکستان، عراق، گرجستان، سوریه، چین، آلبانی، آذربایجان و ازبکستان این روز تعطیل رسمی است و مردم به جشن و دید و بازدید می پردازند. این جشن باستانی از گذشتگانمان به یادگار مانده و رنگ و بویی خاص و هویتی ایرانی دارد. عید نوروز نشانگر پیوند اقوام بوده و نماد تولد نباتات، موعد رویش و شروع رستاخیز طبیعت خواهد بود. بر اساس باور ما ایرانی ها همراه با طبیعت نیز ما این سال را با لباس نو، خانه ای تمیز و با روح و روان تازه شروع می کنیم.

درباره تاریخچه عید نوروز، آداب و رسوم و جشن های ایرانیان در شروع سال

زمان عید نوروز چه وقتی است؟

آغاز جشن نوروز همراه با اعتدال بهاری بوده و زمانیست که خورشید در حرکات نمادینش در آغاز برج حمل، قطع کننده استواری زمین می باشد، لذا در این وقت و زمان برابری ساعات روز و شب نمایان است. در تقویم خورشیدی اول روز فروردین تحویل سال به شمار می رو.

اگر زمان شروع سال ظهر، عصر، شب یا هر وقت دیگری باشد همان وقت ساعت تحویل خواهد بود. اگر در قبل ظهر، سال شروع شود همان روز نوروز می شود؛ ولی اگر بعد از ظهر باشد فردای آن روز نوروز خواهد بود. در گاه شماری میلادی، در ۲۱، ۲۰ یا ۲۲ مارس آغاز نوروز محسوب می شود. در ایران و افغانستان که تقویم هجری خورشیدی دارند سرآغاز سال، نوروز خواهد بود. ولی در کشورهای آسیایی میانه و قفقاز، به دلیل اینکه از تقویم میلادی استفاده شده؛ نوروز سال نو به شمار نمی رود بلکه به عنوان آغاز بهار ستوده شده و جشن گرفته می شود.

ریشه یابی واژه نوروز

ریشه یابی واژه نوروز برگرفته شده از زبان فارسی میانه بوده و از زبان اوستایی ریشه یابی شده است. طبق گفته مورخان، معادل اوستایی آن navaka raocah می باشد. امروزه این واژه در فارسی دو معنی دارد. یک معنی آن نوروز عام به شمار می رود که به عنوان روز برابری شب و روز و شروع اعتدال بهاری یا همان شروع سال نو جشن گرفته می شود. نوروز خاص دیگر معانیش است که روز ششم فروردین روز خرداد نام دارد و ایرانیان باستان از آن با نام ناودا سردا یا سال نو یاد کرده و این روز را جشن می گرفتند.

ایرانیان آسیای میانه در دوره خوارزمشاهیان و سغدیان، نوروز را با نام نوسارجی و نوسارد بر می شمردند و به عنوان سال نو جشن می گرفتند. بنیانگذار دانشنامه ایرانیکا احسان یارشاطر نام داشت که اعتقاد او بر این بود که متناسب با قواعد آواشناسی، در الفبای لاتین و بر مبنای الفبای فارسی نگارش آن به شکل Nowruz می باشد. امروزه در اکثر متون سیاسی و در نوشته های یونسکو نیز به اینصورت املا بکار می رود.

منشا و خاستگاه نوروز به طور صحیح مشخص نشده و در بعضی کتاب های تاریخی بابلیان را منشا آن ذکر کرده اند. با این وجود در ایران آغاز برپا کردن جشن نوروز را به زمان کوروش کبیر در دوران جنگ کوروش به بابل در سال ۵۳۸ در دوران قبل از میلاد نسبت داده اند. در برخی کتب نیز بانی این رسم زرتشت شناخته شده است.

درباره تاریخچه عید نوروز، آداب و رسوم و جشن های ایرانیان در شروع سال

تاریخچه عید نوروز

در دوره ساسانیان و اشکانیان عید نوروز گرامی شمرده می شد و در زمان ساسانیان این عید در شش روز به طول می انجامید. لذا دو دوره نوروز کوچک و بزرگ وجود داشت که نوروز کوچک با نوروز عامه شناخته می شد و از یکم تا پنج فروردین ادامه داشت. روز ششم مشهور به خرداد روز بود و با نام نوروز خاصه نیز معروف بود.

در نوروز در هر روزی گروهی از طبقات مردم دیدار شاه می رفتند. شاه ضمن گوش دادن به حرف هایشان، دستوراتی جهت حل مشکلاتشان صادر می کرد. در ششمین روز نیز فقط نزدیکان شاه به دیدار او می رفتند.

 مراسم عید نوروز در دوران معاصر

نوروز را به صورت متناوب در ایران و افغانستان جشن می گرفتند. بعد از اینکه جماهیر شوروی فرو پاشیده شد کشورهای آذربایجان، قرقیزستان و دیگر کشورها نیز شروع به جشن گرفتن این روز کردند. برگزاری این جشن در دوران شوروی کاملا ممنوع شد و به همین دلیل به صورت مخفیانه اقوام ایرانی این روز را جشن می گیرند.

از طرفی مردم بعضی نقاط جهت راضی نگه داشتن مقامات محلی، برای نوروز اسم های دیگری بر می گزیدند. به عنوان مثال در تاجیکستان تلاش می کردند با برگزیدن نام جشن لاله یا جشن هشت مارس این روز را بدون مخالفت دولت جشن بگیرند. در افغانستان نیز در زمان حکمرانی طالبان به علت رسمیت شناختن شدن تقویم قمری، کسی حق نداشت نوروز را جشن بگیرد.

پادشاهان ترکیه هم تا قبل از سال ۲۰۰۰ جشن نوروز را ممنوع می دانستند. ولی این روز برای ترک ها نماد نیرومندی از هویتشان بود. خوشبختانه در سال های اخیر عید نوروز جهانی شد و در سال ۲۰۱۰ مجمع عمومی سازمان ملل ۲۱ مارس را با تصویب قطعنامه ای مصادف با اول فروردین و عید نوروز نامید.

درباره تاریخچه عید نوروز، آداب و رسوم و جشن های ایرانیان در شروع سال

روز جهانی عید نوروز

مجمع عمومی سازمان ملل در تقویم خود نوروز را به ثبت رسانیده و سازمان علمی و میراث فرهنگی سازمان ملل متحد در سال ۱۳۸۸ در مهرماه این روز را به عنوان میراث جهانی ثبت کرده است. در ۲۳ فوریه ۲۰۱۰ که مصادف با ۴ اسفند ۱۳۸۸ بوده مجمع عمومی سازمان ملل روز فوریه ۲۱ ماه مارس را با نام روز جهانی عید نوروز به رسمیت شناخت. در متن تصویب شده این سازمان، نوروز با قدمت سه هزار ساله جشن باستانی با ریشه ایرانی شناخته شد که در حال حاضر ۳۰۰ ملیون نفر این روز را با جشن آغاز می کنند.

اولین دوره جشن جهانی نوروز در هفت فروردین ۱۳۸۹ در تهران برپا شد و این شهر با نام دبیرخانه نوروز معروف شد. بعد از آن در سال ۱۳۹۱ برای اولین بار در یونسکو در صحن عمومی سازمان ملل این روز را به میزبانی ایران با جشنی آغاز کردند و دبیر کل سازمان ملل که بان کی مون نام داشت پیامی را به این مناسبت صادر کرد.

جشن ایرانی در سفرنامه های مستشرقان

در زمان شاه سلمان صفوی انگلبرت کمپر به ایران سفر کرد. او در قسمتی از سفرنامه خود این را بیان می کند که 《نوروز برجای مانده از آداب و رسوم ایرانیان قدیم بوده که از گذشتگان به یادگار مانده و هم اکنون نیز به عنوان باشکوه ترین جشن ایرانیان محسوب می شود. همه در این روز لباس خود را نو می کنند و اقوام به دیدار یکدیگر می روند. همچنین میهمانی ها و تفریحات برپا خواهد بود.》

مادام کارلا سرنا در طی سفری که به ایران داشت دلیل برپا نشدن مراسم سلام نوروزی را در زمان ناصرالدین شاه چنین گفت: 《شاه در این مورد عمدا یا سهوا نظر منجم باشی را پرسیده بود و منجم باشی به دلیل قمر در عقرب بودن، جهت برگزاری جشن نوروزی، روز دوم را مناسب تر تعیین کرد.》

جملی کارری هم بعد از کمپر سفری به ایران داشت و در این مورد بیان داشت که《در عید نوروز خان ها به نزد شاه تشریف فرما شده و این عید را تبریک می گویند و بسته به وسع خود هدیه ای را تقدیم می کنند. خان هایی که به سبب مساحت زیاد نمی توانند به نزد شاه برسند کنیزان خود را که لباس های فاخری که بر تن دارند به حضور شاه می فرستند تا هدایای آنها را به شاه تقدیم کنند. مردم در این روز لباس نو بر تن دارند زیرا اعتقاد بر این دارند که باید سال نو را با لباس نو آغاز کرد تا سالی همراه با خوشی نصیب آنها شود. پختن غذاهای لذیذ و پذیرایی نیز از دیگر مراسمات ایرانیان در این روز می باشد.》

درباره تاریخچه عید نوروز، آداب و رسوم و جشن های ایرانیان در شروع سال

نوروز سمبل پیروزی

طبق آداب و رسوم عید نوروز این روز نماد پیروزی خوبی بر شر بوده به همین سبب در نوروز رسم است دعای ریپیثون خوانده شود. ریپیثون به معنای غالب شدن حرارت بالای نیمروز و روزهای تابستان بوده که غول زمستان به زمین حمله می کند و ریپیثون وارد زیرزمین می شود تا با گرم نگه داشتن آبهای زیرزمینی، ریشه درختان و گیاهان را از مرگ دور نگه دارد. در بهار گرما سمبل پیروزی است و دعای این جشن نیز مربوط به ریپیثون خواهد بود.

آداب و رسوم عید نوروز در ایران

در عید نوروز ایرانیان رسم و رسومات خاصی دارند که در اینجا به معرفی آنها خواهیم پرداخت.

چهارشنبه سوری

در مراسم نوروز جشن ها و آداب خاصی وجود دارد که آغاز این آداب چهارشنبه سوری می باشد. در چهارشنبه سوری خانواده ها و اقوام دور هم جمع می شوند و آتشی بر پا می کنند. با پرش و عبور کردن از این آتش و خواندن شعری با این مضمون که غم از آنها دور شود و شادی وارد زندگیشان شود این شب را به اتمام می رسانند. بعد از آن پنج شنبه آخر سال، به مزار رفته و یادی از درگذشتگاه می کنند تا فاتحه ای به روح آنها خوانده باشند. سومین مراسم که در خراسان بیشتر رسم است مراسم الفه بوده که این مراسم در قبرستان، آرامگاه یا مساجد برگزار می شود تا از گذشتگان تکریم شود. در این مراسم در سر سفره سبزه و کیک و شیرینی می چینند.

خانه تکانی

از دیگر آداب و رسوم نوروز خانه تکانی است که در این مراسم خانواده ها اعتقاد دارند که باید خانه و زندگی خود را تمیز کنند. لذا قالی ها و فرش، ملحافه و سایر وسایل را شستشو داده و گرد گیری می کنند. خانه های خود را نو، زیبا و تمیز نموده تا به بهترین نحو از عید نوروز استقبال کنند. علاوه بر ایران در کشور تاجیکستان و افغانستان نیز این رسم جاری می باشد.

درباره تاریخچه عید نوروز، آداب و رسوم و جشن های ایرانیان در شروع سال

افروختن آتش

در برخی مناطق کشورمان افروختن آتش رسم است و علاوه بر ایران در آذربایجان و افغانستان نیز این رسم وجود دارد. اکثرا آتش را در چهارشنبه سوری برپا می کنند.

سفره عید نوروز

تمام مناطق ایران این رسم را دارند که سفره عید نوروز را پهن کنند. این سفره با نام سفره هفت سین شناخته شده و هم مواد خوراکی و هم مواد غیر خوراکی در آن می چینند. عناصر غیر خوراکی که جنبه نمادین دارد شامل: سیر، سکه، سمنو، قران، آینه و غیره است. مواد خوراکی نیز شامل آجیل، شیرینی، میوه و غیره می باشد.

رسم سفره هفت سین این بوده که باید هفت عنصر خوراکی و غیر خوراکی که با سین شروع می شود در سفره گذاشته شود. در قرون گذشته مردم تنها در سال یکبار توان خوردن پلو را داشتند و در روز عید این غذا را آماده و میل می کردند. این پلویی را که می پختند به فقرا، حمامی، سلمانی، کدخدا و روحانی محل نیز به عنوان پیش کش تقدیم می کردند. هم اکنون در این روز بهترین غذاها مانند ماهی پلو، کباب و غیره را درست می کنند.

سفره نوروز با رسوم خاصی چیده شده مثلا وسایلی مانند شمع، آب، سرکه، آینه، ماهی، تخم مرغ رنگی و قران را در آن می گذارند. در افغانستان از هفت میوه به جای سفره هفت سین استفاده می شود و این میوه ها از انواع سیب، پرتقال، کیوی، زردآلو خشک، سنجد خشک، بادام، پسته، کشمش و غیره به شمار می رود. در نقاط مختلف فارس علاوه بر سفره هفت سین سفره هفت میم نیز پهن خواهد شد.

  • سبزه سمبل تولد دوباره طبیعت است و حاصل کاشت گندم و دیگر دانه ها می باشد.
  • سمنو سمبل لحظه های شیرین زندگی بوده و از جوانه گندم درست خواهد شد.
  • سیب سرخ سمبل زیبایی ها و خوشی ها
  • سنجد سمبل عشق و محبت
  • سیر سمبل سلامت
  • سماق از خانواده ادویه جات و سمبل سپیده دم و پیروزی روشنایی بر ظلمات
  • سرکه سمبل عمر طولانی و صبر

عیدی دادن

در عید نوروز رسم است به بزرگسالان، خردسالان و کودکان عیدی می دهند. این آیین پسندیده باعث افزایش محبت بین بزرگسالان و کودکان می شود. لذا با فرا رسیدن این روز خردسالان با ذوق و شوق فراوان آماده گرفتن عیدی و پوشیدن لباس نو هستند و همیشه در ذهنشان این روز شوق آمیز ماندگار خواهد ماند.

درباره تاریخچه عید نوروز، آداب و رسوم و جشن های ایرانیان در شروع سال

عید مبارک یا تبریک گفتن

در بین ایرانیان این رسم وجود دارد که اعضای خانواده در دید و بازدیدها به دوستان و اقوام خود این عید را تبریک می گویند. این تبریک گفتن پیام آور خجسته و مبارک بودن سال می باشد و بدین منظور با تبریک گفتن آرزوی سلامتی، خوشی و خوشبختی برای یکدیگر می کنید.

دید و بازدیدها

در تعطیلات عید نوروز خانواده ها به دید و بازدید می روند و رسم است ابتدا اقوام کوچکتر از اقوام بزرگتر دیدن می کند. در روز اول همه به خانه پدر و مادر یا پدر بزرگ و مادربزرگ ها می روند. در این روز از میهمانان در کنار سفره هفت سین با شیرینی، آجیل و کیک و غیره پذیرایی می شود. در دید و بازدیدها لباس نو بر تن می کنند و با خوشی و خرمی این روزها را سپری می کنند.

دعا در نوروز

طبق آیین پیشینیان در نوروز و در سال تحویل همگی دعای، یا محول الحول و الاحوال حول حالنا الی احسن الحال را میخوانند و از خدای بزرگ برای سلامتی، خوشبختی جوانان و افزایش رزق و روزی شان دعا می کنند. در این روز بهترین دعا این خواهد بود: 《پروردگارا این سال نو است و تو خدای قدیم و ازلی هستی. از تو خیر آنچه در این سال پیش می آید را خواستارم و به تو پناه می برم از شر آنچه در این سال پیش خواهد آمد 》

کوزه شکنی

در این مراسم به نشانه سیاه بختی مقداری زغال را افروخته و به نشانه شور چشمی مقداری نمک به آن افزوده و به نشان تنگدستی یک سکه را در کوزه می اندازند. بعد از چرخانده شدن زغال به دور سر همه اعضای خانواده، نفر آخر که به دور سرش چرخانده شده به پشت بام می رود و با گفتن این که درد و بلای این خانه را توی کوچه ریختم آن زغال داخل کوچه می ریزد. با این کار مصیبت، بدبختی و بیماری را از خانه خود به بیرون می برد.

درباره تاریخچه عید نوروز، آداب و رسوم و جشن های ایرانیان در شروع سال

قاشق زنی

زنان و دختران در شب چهارشنبه سوری یک کاسه مسی را با آرزو و حاجت بر می دارند و در شب به بیرون از خانه می روند و مقابل هفت خانه قرار می گیرند بدون اینکه سخنی بگویند مدام قاشق به کاسه می کوبند. صاحبان خانه ها خوراکی یا پول داخل کاسه آنها می ریزد.

فال گوش نشینی

زنان و دختران حاجتمند و دختران دم بخت که می خواهند ازدواج کنند شب چهارشنبه موقع غروب بعد از نیت کردن، در چهارسو یا در سر گذر ایستاده و به سخنان رهگذران گوش می دهند. لذا بر اساس سخن آن ها فال خود را می فهمند.

آجیل چهارشنبه سوری

زنانی که نذر و حاجتی دارند آجیل هفت مغز را در شب چهارشنبه سوری به نام آجیل چهارشنبه سوری از مغازه ای که رو به قبله است خریداری نموده و در زمان تمیز کردن آنها، قصه خارکن را که با نام قصه چهارشنبه سوری شناخته شده می خوانند. سپس این آجیل را بین همسایگان پخش می کنند.

عمو نوروز

عمو نوروز یا بابا نوروز در ایران باستان یکی از نمادهای قدیمی است که در ایران باستان و در شاهنامه، زال نامیده می شود. بابا نوروز شخصیتی به شمار می رود در فولکلور، که کادویی برای بچه ها آماده می کند و او با حاجی فیروز به مسافرت می رود. طبق باور ایرانیان عمو نوروز کسی بوده که ریش و موهای سفید و بلندی دارد و در نوروز به خانه ها می آید تا یار او که سرمای زمستان است را ببیند. اما بابا نوروز در سیستان و بلوچستان نیز به بی بی گل یا بی بی نوروز معروف می باشد.

حاجی فیروز یا عروسک نمادها

یکی از نمادهای شروع بهار، حاجی فیروز است که او را در خیابان ها می بینیم. در زمان مراجعه مردم به بازار جهت خرید، حاجی فیروز ها در حال آوازخوانی در خیابان ها هستند. آنها افرادی هستند که با پوشیدن لباس رنگی و قرمز دیده می شوند و افرادی دیگر که صورت خود را سیاه می کنند نیز هستند که به رقص می پردازند. آنها آواز می خوانند و دایره و تنبک می نوازند مردم نیز پول هایی را به آنها هدیه می دهند. حاجی فیروز سمبل نوروز بوده و به عنوان نوستالژی همه ما، آتش افروز نیز نام دارد.

سبزه عید

در ایران باستان مردم بر این عقیده بودند که خشکی زمین به دلیل وجود شیطان است و بعد از اینکه جمشید بر شیطان پیروز شد، مردم جهت افزایش برکت و رزق و روزی جو و گندم را در ظرفی می کاشتند. آنها بر این عقیده بودند که دو هفته مانده به عید با انواع بذر ها، جو، گندم، عدس، ماشک و غیره باید سبزه عید را بکارند. لذا دانه ها را داخل ظرف زیبا یا کوزه ای می کاشتند. آنها اعتقاد داشتند که این سبزه با خود خیر، برکت و باروری را به همراه دارد.

سیزده بدر

نوروز با سیزده بدر پایان می یابد و این روز با نام روز طبیعت شناخته شده و مردم بر اساس یک باور قدیمی و برای اینکه نحسی را از خانه خود بیرون کنند به بیرون از شهر یا محیط های سرسبز می روند. در این روز خانواده ها و فامیل دور هم جمع شده و آش می پزند و مشغول بازی می شوند. همگی به طبیعت جهت گردش و تفریح می روند تا روز را همراه با نشاط و شادابی سپری کنند. طبق آداب و آیین نوروزی در روز سیزده بدر سبزه عید را با خود می برند و صبح تا شب را در طبیعت استراحت می کنند. رسم است که در این روز دخترها سبزه گره می زنند تا بختشان باز شود و تا سال آینده و در عید ازدواج کرده باشند.

چراغانی خانه

در ایران باستان آداب و رسوم اقوام آریایی این بود که در نوروز خانه هایشان را چراغانی می کردند. به شکلی که سردر خانه را با چراغ تزئین می کردند یا در پشت بام خانه مشعلی روشن می کردند. این چراغانی نماد روشنایی و شادمانی بود.

سخن پایانی

عید نوروز از مناسبت های باستانی و مهم است که مردم همه ساله این روز را با هیجان و شوق برگزار می کنند. این عید همراه با آغاز بهار و سال نو بوده که با آیین و سنن خاصی برگزار می شود. برخی از این رسوم خانه تکانی، خرید لباس نو، چهارشنبه سوری، عیدی دادن، چیدن سفره هفت سین، دید و بازدیدها و غیره می باشد.

مطالب مشابه را ببینید!

انشا نوروز کوتاه و بلند برای پایه های مختلف تحصیلی (8 انشا نوروز) انشا مذهبی (با موضوعات مذهبی نماز، روزه، ماه محرم و خداوند) برای پایه های مختلف تحصیلی انشا با موضوع روزه + چند انشا زیبا در مورد روزه گرفتن برای دبستان و دبیرستان انشا چهارشنبه سوری با مقدمه، بدنه و نتیجه گیری برای تمام مقاطع تحصیلی کامل ترین اطلاعات علمی درباره ماه؛ تحقیق و دانستنی های جالب درباره ماه انشا برف با گلچین چند انشا زیبا با موضوع بارش برف زمستانی انشا در مورد شجاعت + چند انشا با موضوع شجاعت و دلیری برای پایه های مختلف تحصیلی انشا با موضوع آزاد + چند انشاء زیبا توصیفی با موضوع پیشنهادی و مختلف دانستنی ها درباره فلز آهن؛ از ویژگی های شیمیایی، تا استخراج، تولید و محصولات آن انشا درباره مادر + چند انشا ساده و ادبی در توصیف مادر برای پایه های مختلف تحصیلی