چگونه درس بخوانیم و حفظ کنیم؟ نکات و تکنیک های کلیدی برای حفظ و یادگیری درس

چگونگی درس خواندن و حفظ کردن دروس مختلف ممکن است یکی از سوالات چالش برانگیز هر دانش آموزی باشد. مخصوصا در زمان دبیرستان که حجم و تعداد درس ها به شکل قابل توجهی افزایش می یابد. دو سال پایانی دوره دبیرستان، اوج فشار درسی برای دانش آموزان است؛ زیرا علاوه بر امتحانات نهایی خود، کنکور را نیز در پیش دارند؛ به همین دلیل بدون برنامه ریزی درسی، موفقیت در این دوره بسیار سخت و دشوار است.

با وجود تمام این سختی ها، همواره راهکار های موثری وجود دارند که به شما کمک می کنند تا یاد بگیرید چگونه برنامه ریزی کنید؟ چگونه درس خود را حفظ کنید و از همه مهمتر چگونه دوران تحصیلی خود را با موفقیت سپری کنید. در این مقاله قصد داریم تا شما را با روش های مختلف درس خواندن و حفظ کردن دروس آشنا کنیم. با ما همراه باشید.

راهکارهای مهم برای یادگیری و حفظ کردن دروس

فرقی نمی کند که رشته تحصیلی شما تجربی باشد یا ریاضی فیزیک یا حتی رشته انسانی و هنرستان، چرا که دروس حفظی در همه رشته ها وجود دارند و برای موفق شدن در آن ها باید چگونگی یادگیری و حفظ کردن آن ها را بلد باشید. ویژگی بارز حجم بالای دروس و مطالب این است که سبب می شود تا یادگیری آن ها در نگاه اول، غیر ممکن به نظر برسد.

حتی در درس هایی مانند فیزیک، شیمی و ریاضی نیز می توان بخش های زیادی مانند فرمول ها و تعاریف را حفظ کرد. در ادامه به توضیح برخی از راهکار های مهم که می توانند به شما در حفظ کردن درس هایتان بیشتر کمک کنند، می پردازیم.

برنامه ریزی

برنامه ریزی در هر کاری اولین قدمی است که باید به آن توجه شود، یادگیری و حفظ کردن دروس نیز از این قاعده مستثنی نیست. اهمیت برنامه ریزی در سال های آخر دبیرستان و هنگام کنکور بیشتر خواهد شد. با وجود زمان محدود و حجم بالای مطالب، باید تکنیک های یادگیری سریع درس ها را نیز یاد گرفت. برنامه ریزی به دانشجویان و دانش آموزان کمک می کند تا بتوانند فشار زیادی که ناشی از تجمع دروس در زمان امتحانات است را کاهش دهند و تمام مطالب را به شب قبل از امتحان، موکول نکنند.

حجم زیاد و تنوع بسیار بالایی که دروس حفظی دارند، می تواند دانش آموز را به دردسر انداخته و با تصور اینکه دروس آسان هستند، همه را به شب امتحان موکول کند. از این رو امتحان و به خصوص کنکور، برای او چالش برانگیز خواهد شد.

تمرکز

برای اینکه روش مطالعه و حفظ کردن شما فارغ از هر مقطع تحصیلی که دارید، به درستی پیش رود، باید تمرکز کردن را یاد بگیرید. در واقع یکی از مهمترین چالش هایی که دانش آموزان با آن مواجه هستند، تمرکز می باشد. ذهن فرد ممکن است هنگام درس خواندن، از موضوعی به موضوع دیگر رود و متمرکز شدن را برای فرد، غیر ممکن سازد. نکته مهمی که در هنگام تمرکز باید به آن توجه کنید، پرهیز از عواملی است که حواس شما را پرت می کنند.

مطلب پیشنهادی: جملات انگیزشی درس خواندن و متن های انرژی بخش برای مطالعه دانشجو و دانش آموز

صدای محیط، گوشی موبایل و … از عواملی هستند که باعث حواس پرتی شما خواهند شد؛ به همین دلیل قبل از شروع درس، کارهای نیمه تمام خود را کامل کنید. به طور مثال برای استفاده از موبایل، زمان مشخصی را در نظر بگیرید و در محیطی که از سکوت کافی برخوردار است، درس بخوانید.

تکرار کردن مطالب حفظ شده

زمانی که در حال حفظ کردن دروس مختلف هستید، شاید آن ها را در پایان روز یا روز بعد به خاطر داشته باشید اما به مرور و با گذشت زمان، کم کم دروس خوانده شده را فراموش خواهید کرد.  سوالی که ممکن است برای افراد پیش آید، این است که چگونه درس های خود را چگونه حفظ کنند که به سرعت آن را فراموش نکنند.

در جواب این سوال باید گفت که فقط با تکرار و تکرار، این امر میسر می شود. اهمیت برنامه ریزی طولانی مدت، میان مدت و کوتاه مدت این است که به فرد کمک می کنند تا در بازه های زمانی مختلف، دروس را خوانده و تکرار کنند. فرد هر چه بیشتر به برنامه ریزی خود پایبند باشد، بیشتر می تواند دروس را تکرار و مرور کند که این تکرار، برای درس های حفظی بسیار موثر است.

حل کردن تمرین

یکی از نکات مهمی که در مشاوره تحصیلی تاکید زیادی روی آن می شود، حل کردن تمرین است. درس هایی مانند فیزیک، شیمی، ریاضی، انگلیسی و عربی به گونه ای هستند که حفظ کردن قواعد و روابط نمی تواند به دانش آموز در یادگیری آن ها، کمک زیادی کند؛ زیرا این نکات دستوری و فرمول ها الفبای حل سوال ها هستند و چگونگی به کارگیری آن ها اهمیت بیشتری دارد.

مطلب مشابه: تقویت یادگیری و حافظه و راه های بالا بردن تمرکز ذهن

با حل تمرین های مختلف، علاوه بر بیشتر جا افتادن قواعد و مطالب درسی، چگونگی استفاده از آن ها در امتحانات را نیز یاد خواهید گرفت؛ به همین دلیل حل کردن تمرین، برای حفظ کردن بهتر  نکات درسی بسیار موثر است.

تقسیم بندی مطالبی که حجم بالایی دارند

یکی از مهمترین کارهایی که برای حفظ دروس مختلف می توان انجام داد، تقسیم بندی مطالبی است که حجم بالا دارند. شاید این مسئله در طول ترم، اهمیت کمتری داشته باشد؛ زیرا در طول سال، دروس به تدریج اضافه می شوند و زمانی که فرد وارد ایام امتحانات می شود، حجم بالای آن ها تازه دیده می شود. از این رو باید بتوانید با تغییر شیوه درس خواندن خود، حجم بالای دروس را مدیریت کنید.

راهکار تقسیم مطالب در حفظ کردن دروس، بسیار موثر و کارآمد است؛ زیرا احتمال به خاطر سپردن تمام نکات، آن هم در یک بازه زمانی کوتاه، بسیار پایین است و ذهن فرد نیز به شدت خسته می شود؛ به همین دلیل تقسیم دروس حفظی و تمرین جداگانه هر کدام از آن ها و سپس رفتن به قسمت جدید، سبب می شود تا مطالب عمیق تر و بیشتر در ذهن فرد باقی بمانند.

بلند خواندن مطالب

فقط به دنیای ذهنی خودتان بسنده نکنید. مطالب و دروس مختلف، فقط زمانی که بار ها در ذهن تکرار می شوند، پیش پا افتاده و آسان به نظر می رسند اما زمان بیان کردن آن ها حتما به مشکل خواهید خورد. بلند خواندن مطالب به فرد کمک می کند تا بتواند سطح تسلط خود را در دروس مختلف، بسنجد. علاوه بر این، افراد زیادی وجود دارند که با شنیدن، یادگیری بهتری دارند؛ به همین دلیل بلند خواندن دروس می تواند در حفظ کردن و همچنین یادگیری عمیق دروس، نقش مهمی داشته باشد.

از مطالب حفظ شده، یادداشت برداری کنید

نوشتن، تمرینی برای یادگیری است که شامل حفظ کردن نیز می شود؛ به همین دلیل برای یادگیری چگونه حفظ کردن دروس، باید مهارت یادداشت برداری را بلد باشید. یادداشت برداری دو حالت دارد: یادداشت برداری در حین کلاس و یادداشت برداری در هنگام درس خواندن. در حالت اول، سرعت، اهمیت بسیار زیادی دارد.

در واقع مهم نیست که در زمان درس دادن استاد یا معلم، نکات را خوش خط و خوانا بنویسید یا خیر، چیزی که اهمیت دارد این است که بتوانید تمام نکات و مطالب را به صورت کامل یادداشت برداری کنید، تا زمانی که به آن ها مراجعه کردید، با نکات ناقص روبرو نشوید. در واقع واضح نوشتن بهتر از زیبا نوشتن است. یادداشت برداری در زمان درس خواندن و حفظ مطالب، باعث می شود تا حجم مطالب مفیدتر و فشرده تر شود.

از طرفی دیگر، نوشتن به نوبه خود نیز تمرینی برای حفظ کردن مطالب و دروس مختلف است. بنابراین بهتر است در زمان یادداشت برداری به جای رونویسی کردن، اول از حافظه خود استفاده کنید و بعد آن را با متن اصلی مقایسه کنید.

دلایل ناتوانی در حفظ کردن

برخی از دانش آموزان ممکن است حتی با وجود تکرار و تمرین زیاد، هنوز در یادگیری و حفظ کردن دروس خود، مشکل داشته باشند. گاهی اوقات باید به جای استفاده از تکنیک های حفظ کردن دروس، مشکلاتی که توانایی ذهن و حافظه را دچار مشکل کرده اند، شناسایی و آن ها را برطرف کنید. در ادامه برخی از این مشکلات را نام خواهیم برد:

• افسردگی
• اضطراب فراگیر
• ADHD یا عدم تمرکز
• وسواس فکری اجباری
• انواع اختلالات یادگیری
• بهره هوش مرزی
• آسیب های عصبی و مغزی
• کمال گرایی در درس خواندن
• عدم خواب و استراحت کافی
• مشکلات تغذیه ای و کمبود برخی از ویتامین ها

اگر به این مشکلات مبتلا هستید، بهتر است به دنبال راهی برای کنترل و درمان آن ها باشید. در مرحله بعد می توانید از تکنیک هایی که متناسب با شرایط شما هستند، برای یادگیری دروس خود کمک بگیرید. هرگز نباید قدرت یادگیری و حفظ کردن خودتان را با روش های افراد دیگر مقایسه کنید.

مطلب مشابه: افسردگی در دانشجویان و راه‌های مقابله؛ روش های پیشگیری و شناخت آن

تکنیک های سریع حفظ کردن مطالب درسی

حفظ کردن سریع مطالب درسی به معنی این نیست که بتوان در مدت زمان کوتاهی، حجم بالایی از نکات و مطالب را به خاطر سپرد. روش های مختلفی وجود دارند که می توان با کمک آن ها، مطالب را با سرعت بیشتری درک کرد، یاد گرفت و به خاطر سپرد.

یادگیری فرآیندی سازنده و جذاب است که علاوه بر حفظ کردن اطلاعات، باعث توانایی تجزیه و تحلیل و افزایش و همچنین تقویت خلاقیت می شود. بنابراین بهتر است که از حافظه خود با رعایت این زنجیره، بیشترین استفاده و بهره را ببرید. در ادامه به بررسی بهترین تکنیک های موجود برای یادگیری سریع مطالب درسی خواهیم پرداخت.

تکنیک کشیدن درختچه های یادگیری

مفاهیم و مطالب را به صورت شاخه ای بکشید و با استفاده از فلش، نمودار و خطوط، مفاهیم مرتبط را به هم وصل کنید. این کار به افزایش یادگیری، یادگیری عمیق، تفکر خلاقانه، بهبود بازدهی و تسریع حفظیات کمک می کند. زمانی که فرد یک کلمه از این مفاهیم و مطالب را به یاد آورد، تمام مطالب به صورت زنجیره وار در ذهن او شکل می گیرند. کافی است یک کلمه را به یاد بیاورید، بقیه کلمات به دلیل ارتباط منطقی که به وسیله تکنیک درختچه یادگیری، بین آن ها ایجاد کرده اید، هم راستای هم یادتان می آید.

تکنیک Interleaved

تکنیک ترکیبی حفظ کردن دروس یا تکنیک Interleaved، بیشتر روی ترکیب مطالعه فصل های مختلف با هم تاکید دارد. به طور مثال دو درسی که قرار است طی چهار ساعت آن ها را مطالعه کنید، در نظر بگیرید. این چهار ساعت را به هشت دوره نیم ساعته که بین آن ها استراحت های ده دقیقه ای وجود دارد، تقسیم بندی کنید.

در نیم ساعت اول، به تیتر ها و کلمات هر دو درس یک نگاه روزنامه وار بیندازید تا تصویری کلی از آنچه که قصد خواندن آن را دارید، در ذهنتان شکل گیرد. سپس ده دقیقه استراحت کنید و سعی کنید در این مدت، ذهنتان را آزاد کنید. بعد از استراحت، در نیم ساعت دوم و سوم، درس اول را مطالعه کنید. نیم ساعت چهارم و پنجم، درس دوم را مطالعه کرده و نیم ساعت ششم را دوباره به درس اول بپردازید و در نیم ساعت هفتم، درس دوم را مرور کنید.

تکنیک ایجاد کاخ حافظه

تکنیک کاخ حافظه یک روش تخیلی و انتزاعی برای حفظ کردن و یادگیری مطالب است. یک کاخ یا خانه را تصور کنید که کاملا در آن احساس راحتی و آرامش دارید، مثل خانه زمان کودکی یا خانه پدربزرگ و مادربزرگ، سپس هر مطلبی را که می خواهید حفظ کنید مانند شخصیت های تاریخی، در گوشه های مختلفی از خانه قرار دهید. معمولا مغز، مطالبی را که تصویرسازی شوند، بهتر درک کرده و به یاد می آورد.

اصل تکنیک کاخ حافظه این است که مطالب حفظ کردنی را به مکان، گره بزنید. اگر حجم مطالب حفظ کردنی زیاد است، آن ها را به بخش های کوچکتر تقسیم کرده و به وسایل موجود در اتاق ها پیوند دهید. به طور مثال هر کدام از مطالب را به وسایل مختلف مانند مبلمان، چراغ ایستاده، ساعت، میز ناهار خوری و … ربط دهید.

تکنیک Mnemonic

تکنیک نمونیک برای حفظ کردن اطلاعاتی مانند نام اشخاص، تاریخ ها، مناسبت ها و زبان، کاربرد بسیار زیادی دارد. در این تکنیک به جای حفظ کردن اطلاعاتی مثل اسامی مختلف، اعداد و … که هیچ گونه مفهومی برای مغز ندارند یا حتی مفاهیم انتزاعی مانند دیدن، گرفتن، شنیدن، دوست داشتن و …، آن ها را با تصویری واضح، گره می زنند. در تکنیک نمونیک، به جای اینکه دائما مطالب حفظی را تکرار کنند، روایت یا داستانی از آن ها در ذهن خود ایجاد می کنند.

تکنیک Block Practicing

تکنیک بلاک پرکتیسینگ دقیقا برعکس تکنیک ترکیبی می باشد. در این تکنیک در یک زمان مشخص، فرد فقط روی یک سرفصل تمرکز می کند و زمانی که تمام جزئیات و کلیات آن را خواند و به آن مسلط شد، سراغ فصل بعدی می رود. تکنیک بلاک پرکتیسینگ، بیشتر برای افرادی مناسب است که می خواهند درست قبل از امتحان یا زدن تست، شروع به حفظ کردن مطالب درسی خود کنند.

تاثیر تغذیه در یادگیری و حفظ کردن دروس

تغذیه، یکی از عوامل مهمی است که می تواند به تقویت حافظه، کمک بسیار زیادی کند. استفاده از یک رژیم غذایی اصولی و سالم، نه تنها برای سلامت جسم مفید است، بلکه به تقویت حافظه و مغز نیز کمک می کند. طبق نظرات آکادمی عصب شناسی در آمریکا، خوردن سبزیجات و میوه هایی که حاوی آنتی اکسیدان فراوان هستند مانند انواع توت ها، اسفناج، مرکبات، هویج، کرم بروکلی، سیب زمینی شیرین، گوجه فرنگی، زغال اخته، انگور و انواع میوه های جنگلی می تواند به تقویت حافظه کمک بسیار زیادی کند.

مطلب پیشنهادی: تقویت اسپیکینگ در خانه؛ روش هایی برای تقویت مکالمه زبان در منزل

همچنین ویتامین های گروه ب در بیشتر فعالیت های متابولیکی بدن نقش مهمی دارند و به سلامت عمومی بدن، کمک می کنند. دو ویتامین B12 و اسید فولیک نیز در تقویت حافظه بسیار موثر هستند. ویتامین B12 برای حفاظت از غلاف میلین، مفید است و اسیدفولیک نیز باعث بهبود کارکرد انتقال دهنده های عصبی می شود.

اگر میزان اسیدفولیک در مغز کم باشد، احتمال از دست رفتن حافظه وجود دارد. در رابطه با اثر کافئین روی تقویت حافظه، گفته می شود که اگر قبل از شروع یادگیری، مقداری کافئین مصرف شود، حافظه بهبود پیدا می کند. بنابراین نوشیدن یک قهوه کوچک در طول روز می تواند به شما در یادگیری و به خاطر سپردن مطالب، کمک بسیار زیادی کند.

سخن پایانی

یکی از مشکلاتی که بیشتر دانش آموزان و دانشجویان با آن روبرو هستند، یادگیری و حفظ کردن مطالب درسی است. هیج فردی نمی تواند اطلاعات و مطالب مختلف را بدون استفاده از تکنیک های یادگیری و حفظ کردن، به راحتی در ذهنش جای دهد.

تکرار نیز نمی تواند به تنهایی روش موثری برای به خاطر سپردن اطلاعات به مدت طولانی باشد. تمام افراد خواسته یا ناخواسته روش هایی برای خود ابداع کرده اند تا بتوانند بهتر مطالب تئوری را به خاطر بسپارند که گاهی در انجام آن ناموفق هستند. اینکه چگونه سریع درس ها را حفظ کرد؟ سوالی است که ممکن است همواره ذهن دانش آموزان را درگیر خود سازد.

برخی افراد به صورت ذاتی قدرت و توانایی بالایی در حفظ کردن مطالب دارند، در حالی که برخی دیگر  باید برای حفظ کردن و یادگیری بهتر، از تکنیک ها و روش های مختلف استفاده کنند و با تمرین و تکرار، مهارت حفظ کردن سریع دروس را در خود تقویت کنند. در نهایت باید با توجه به تفاوت های فردی خود با دیگران، روش های مختلف را امتحان کرده تا به بهترین تکنیک مناسب برسید. به جز تکنیک های حفظ کردن، نظم و برنامه ریزی داشتن نیز نقش مهم و موثری در یادگیری دارند.

مطلب پیشنهادی: سخنان اندیشمندان در مورد کتاب و مطالعه + جملات بزرگان در مورد اهمیت کتاب خواندن