آیا سرطان بر روی قاعدگی بانوان تاثیر می‌گذارد؟
پرسش از تاثیر بیماری‌ها بر جنبه‌های مختلف زندگی، همواره یکی از دغدغه‌های اصلی افراد بوده است. در این میان، تاثیر سرطان بر وضعیت قاعدگی بانوان یکی از سوالات مهم و پر تکرار است. به طور خلاصه، پاسخ مثبت است؛ سرطان و پریود می‌توانند با یکدیگر در ارتباط باشند. این تاثیرگذاری می‌تواند هم ناشی از خود بیماری و هم به دلیل روشهای درمانی متعدد سرطان باشد. در این مطلب، به بررسی جامع این موضوع می‌پردازیم و جنبه‌های مختلف آن را روشن می‌کنیم.
سرطان و پریود: نگاهی به ارتباطات احتمالی
ارتباط میان سرطان و پریود پیچیده است و به عوامل گوناگونی بستگی دارد. درک این ارتباط به بانوان کمک می‌کند تا با آگاهی بیشتری با این چالش‌ها روبرو شوند.
آیا خود بیماری سرطان می‌تواند نظم قاعدگی را بر هم زند؟
بله، در برخی موارد خود بیماری سرطان می‌تواند بر چرخه قاعدگی تاثیر بگذارد. سرطان‌هایی که مستقیما اندام‌های تناسلی زنانه را درگیر می‌کنند، مانند سرطان تخمدان، رحم یا دهانه رحم، پتانسیل بیشتری برای ایجاد اختلال در پریود دارند.
این نوع سرطان‌ها می‌توانند با درگیر کردن تخمدان‌ها یا رحم و یا تغییر در سطوح هورمونی، منجر به خونریزی‌های نامنظم یا حتی قطع پریود شوند. بنابراین، در پاسخ به این سوال که آیا سرطان باعث قطع پریود میشود؟ می‌توان گفت که برخی سرطان‌ها، خصوصاً موارد مرتبط با دستگاه تناسلی، چنین امکانی را دارند.
علاوه بر این، شرایط عمومی ناشی از سرطان مانند استرس شدید، کاهش وزن قابل توجه و ضعف عمومی بدن، همگی عواملی هستند که می‌توانند تعادل هورمونی را مختل کرده و به بی‌نظمی یا توقف موقت قاعدگی منجر شوند.
تاثیر درمان‌های سرطان بر چرخه قاعدگی بانوان
اغلب تغییرات مشاهده شده در قاعدگی بانوان مبتلا به سرطان، بیش از آنکه ناشی از خود بیماری باشند، به عوارض جانبی روشهای درمانی مربوط می‌شوند. این درمان‌ها با هدف از بین بردن سلول‌های سرطانی، ممکن است بر سلول‌های سالم بدن، از جمله سلول‌های دستگاه تولید مثل نیز تاثیر بگذارند.
شیمی درمانی و پریود: آنچه باید بدانید
شیمی درمانی و پریود رابطه‌ای شناخته شده دارند. داروهای شیمی‌درمانی (Chemotherapy drugs) که سلول‌های با سرعت تقسیم بالا را هدف قرار می‌دهند، می‌توانند به سلول‌های تخمدان آسیب برسانند. تخمدان‌ها مسئول تولید تخمک و هورمون‌های زنانه مانند استروژن (Estrogen) و پروژسترون (Progesterone) هستند.
آسیب به تخمدان‌ها در اثر شیمی‌درمانی می‌تواند منجر به کاهش تولید هورمون، نامنظم شدن چرخه‌های قاعدگی، و در بسیاری از موارد، قطع موقت یا دائم پریود (آمنوره یا Amenorrhea) شود. در صورت آسیب شدید، امکان بروز یائسگی زودرس (Premature Menopause) نیز وجود دارد.
شدت این تاثیرات به عواملی چون نوع و دوز دارو، طول درمان و به‌ویژه سن بیمار بستگی دارد. زنان جوان‌تر شانس بیشتری برای بازگشت عملکرد تخمدان پس از اتمام درمان دارند، اما این موضوع قطعی نیست و اهمیت گفتگوی دقیق با تیم پزشکی در مورد شیمی درمانی و پریود را برجسته می‌کند.
پرتودرمانی و قاعدگی: ملاحظات مهم
پرتودرمانی (Radiotherapy)، به‌ویژه اگر در ناحیه لگن انجام شود (مثلا برای درمان سرطان‌های رحم یا دهانه رحم)، می‌تواند به تخمدان‌ها آسیب برساند. این آسیب، مشابه تاثیر شیمی‌درمانی، می‌تواند منجر به کاهش تولید هورمون، بی‌نظمی قاعدگی، و در نهایت قطع پریود و یائسگی زودرس شود. میزان آسیب به سن بیمار و دوز اشعه دریافتی توسط تخمدان‌ها بستگی دارد.
هورمون‌درمانی و تغییرات در سیکل ماهانه
هورمون‌درمانی (Hormone Therapy) در درمان سرطان‌های حساس به هورمون مانند برخی انواع سرطان پستان کاربرد دارد. این درمان با کاهش سطح برخی هورمون‌ها یا مسدود کردن عملکرد آن‌ها، می‌تواند منجر به نامنظم شدن یا قطع کامل پریود در طول دوره درمان شود. این تغییرات گاهی پس از پایان درمان بازگشت‌پذیر هستند.
جراحی‌های مرتبط با سرطان و تاثیر آن‌ها بر پریود
جراحی‌های خاصی تاثیر مستقیمی بر قاعدگی دارند. برداشتن هر دو تخمدان یا اوفورکتومی (Oophorectomy) منجر به یائسگی جراحی (Surgical Menopause) و قطع دائمی پریود میشود. همچنین، برداشتن رحم یا هیسترکتومی (Hysterectomy) نیز به معنای قطع دائمی قاعدگی است.
تاثیر سرطان بر پریود: فراتر از درمان‌های مستقیم
علاوه بر درمان‌های پزشکی، عوامل دیگری نیز در زمینه تاثیر سرطان بر پریود نقش دارند. استرس مزمن ناشی از تشخیص و درمان سرطان می‌تواند سیستم هورمونی کنترل‌کننده چرخه قاعدگی را تحت تاثیر قرار داده و منجر به بی‌نظمی یا قطع موقت پریود شود.
کاهش وزن شدید و سوءتغذیه احتمالی، که گاهی در اثر بیماری یا عوارض درمان رخ می‌دهد، می‌تواند بدن را وادار به اولویت‌بندی عملکردهای حیاتی بر تولید مثل کند و در نتیجه پریود متوقف شود. وضعیت سلامت عمومی فرد نیز در این میان بی‌تاثیر نیست.
مدیریت تغییرات قاعدگی در دوران ابتلا و درمان سرطان
با توجه به احتمال تغییرات قاعدگی، گفتگوی شفاف با تیم پزشکی، شامل انکولوژیست (Oncologist) و متخصص زنان، بسیار ضروری است. پزشکان می‌توانند اطلاعات دقیقی در مورد تاثیر درمان‌های پیشنهادی بر قاعدگی و باروری ارائه دهند.
در صورت بروز علائمی مانند خونریزی نامنظم یا علائم یائسگی زودرس (گرگرفتگی، خشکی واژن)، پزشک راهکارهایی برای مدیریت آن‌ها پیشنهاد خواهد داد. همچنین، برای زنانی که در سنین باروری هستند و تمایل به فرزندآوری در آینده دارند، گزینه‌های حفظ باروری (Fertility Preservation) مانند انجماد تخمک (Egg freezing) یا جنین (Embryo freezing) باید پیش از شروع درمان‌های بالقوه آسیب‌رسان به تخمدان‌ها مورد بررسی قرار گیرد.
بازگشت پریود پس از درمان سرطان: آیا ممکن است؟
بازگشت پریود پس از اتمام درمان سرطان به عوامل متعددی بستگی دارد و قطعی نیست:
- نوع و شدت درمان: برخی داروها و دوزهای بالاتر پرتودرمانی آسیب بیشتری وارد می‌کنند.
- سن بیمار در زمان درمان: زنان جوان‌تر شانس بیشتری برای بازگشت عملکرد تخمدان دارند.
- وضعیت ذخیره تخمدان پیش از درمان: ذخیره تخمدان بهتر، احتمال بازیابی را افزایش می‌دهد.
پریود ممکن است چند ماه تا حتی یک یا دو سال پس از اتمام درمان بازگردد، گاهی ابتدا نامنظم و سپس منظم میشود. اما در مواردی، به‌ویژه با آسیب شدید به تخمدان‌ها یا نزدیک بودن به سن یائسگی، قطع پریود ممکن است دائمی باشد.
نتیجه‌گیری
همانطور که بررسی شد، سرطان و پریود می‌توانند به طرق مختلف با یکدیگر مرتبط باشند. خود بیماری، به‌ویژه سرطان‌های دستگاه تناسلی، و عموماً درمان‌هایی چون شیمی‌درمانی، پرتودرمانی، هورمون‌درمانی و جراحی، می‌توانند منجر به بی‌نظمی، قطع موقت یا دائمی پریود (یائسگی زودرس) شوند.
مهم‌ترین اقدام، گفتگوی صادقانه با تیم پزشکی در مورد تاثیرات احتمالی بیماری و درمان بر قاعدگی و باروری و بررسی گزینه‌های مدیریتی و حفظ باروری است. این آگاهی به کاهش نگرانی‌ها و اتخاذ تصمیمات آگاهانه کمک شایانی می‌کند. به یاد داشته باشید که تجربه هر فرد منحصربه‌فرد است و تیم پزشکی بهترین مرجع برای راهنمایی‌های شخصی‌سازی شده خواهد بود.
منابع
- https://www.cancer.org/treatment/treatments-and-side-effects/physical-side-effects/fertility-and-sexual-side-effects/fertility-in-females.html
- https://www.cancerresearchuk.org/about-cancer/coping/physically/sex-hormones-and-cancer-treatment/women-coping-physically/how-cancer-treatments-can-affect-your-periods