علت و علائم شقاق مقعدی چیست + تشخیص و پیشگیری
شقاق مقعد بیماری شایع است و تخمین زده می شود که از بین هر 10 نفر، یک نفر در دوره ای از زندگی خود به این عارضه دچار می شود.
اگر کمتر از شش هفته شقاق مقعد داشته باشید، به آن شقاق حاد می گویند ولی اگر بیش از شش هفته طول بکشد، به عنوان شقاق مزمن مقعد شناخته می شود.
هر کسی ممکن است دچار این زخم شود از جمله کودکان، اما بیشتر در افراد 15 تا 40 ساله شایع است. اگر چه برخی از عوارض مانند یبوست، رابطه مقعدی، بیماری های روده ای و… می توانند احتمال ابتلا به شقاق را افزایش دهند اما با پیشگیری از این موارد می توان این احتمال را کاهش داد.
بیماری شقاق مقعدی چیست؟
اگر برای اولین بار این اسم را بشنوید، ممکن است از خود بپرسید که شقاق مقعدی چیست؟ شقاق مقعد یک پارگی یا زخم کوچک به شکل باز در پوست داخل یا اطراف مقعد است. این زخم باعث درد شدید و گاهی خونریزی هنگام دفع مدفوع می شود. شقاق مقعد غالباً با اقدامات ساده از بین می رود و قابل پیشگیری است. این بیماری در انگلیسی Anal Fissure نامیده می شود.
علت شقاق و خشکی مقعدی
برای اکثر افرادی که دچار شقاق مقعدی می شوند، نمیتوان یک دلیل قطعی در نظر گرفت. اغلب تصور می کنند که این امر ناشی از حرکت سخت یا دردناک روده و کانال مقعد است. همچنین این عارضه می تواند باعث اسپاسم و سفت شدن ماهیچه های اطراف مقعد (ماهیچه های اسفنکتر داخلی) شود و پارگی زخم را افزایش دهد.
از طرفی دیگر گاهی اوقات هم علت اصلی شقاق مقعدی مشخص است. در این صورت زخم به عنوان شقاق مقعد ثانویه شناخته می شود. علل شقاق مقعد ثانویه شامل موارد زیر هستند:
- یبوست: عبور مدفوع سفت و سخت از دریچه می تواند باعث ایجاد پارگی در مقعد شود.
- دوره بارداری یا زایمان طبیعی: در زنان این دوران به دلیل فشار وارد شده به پرینه (ناحیه بین واژن و مقعد) مستعد ابتلا به شقاق مقعدی یا واژن هستند. همچنین حین زایمان طبیعی به دلیل فشار آوردن زیاد ممکن است این زخم در محل های نام برده ایجاد شود.
- داشتن بیماری های التهابی روده مانند کرون.
- ابتلا به عفونت های مقاربتی یا پوستی.
- داشتن بیماری پوستی مانند پسوریازیس تناسلی.
- مصرف داروهایی مانند مسکن هایی که حاوی مواد افیونی هستند.
- ضربه به مقعد: به عنوان مثال، از طریق رابطه مقعدی یا جراحی.
- ابتلا به سرطان روده و انجام شیمی درمانی.
علائم شقاق در زنان، مردان و کودکان
این بیماری به طور معمول در زنان، مردان و کودکان علائم یا نشانه های یکسانی دارد که عبارتند از:
- درد شدید، سوزش در داخل یا اطراف مقعد هنگام دفع. برخی از افراد این احساس را مانند “عبور شیشه شکسته از مقعد” توصیف می کنند. ممکن است چند ساعت بعد از آن همچنان احساس درد شدید و سوزاننده داشته باشید.
- خونریزی هنگام دفع یکی دیگر از علائم این بیماری می باشد. البته همه افراد با شکاف مقعدی دچار خونریزی نمی شوند مگر اینکه بیماری به حالت مزمن در آمده باشد. در این صورت این خون می تواند روی دستمال کاغذی، لباس زیر و کاسه توالت مشاهده شود.
- اسپاسم (سفت شدن ناگهانی) در ماهیچه های اطراف مقعد در هنگام مدفوع.
- احساس باز شدن شکافی در اطراف دریچه زمان اجابت مزاج.
این علائم ممکن است همیشه به دلیل شکاف هم نباشد. سایر بیماریها مانند بواسیر (هموروئید) می توانند علائم مشابهی را ایجاد کنند.
تشخیص بیماری
پزشک عمومی معمولاً با پرسیدن علائم از مراجعه کننده و معاینه فیزیکی می تواند شقاق مقعدی را تشخیص دهد. همچنین او درباره مدت زمانی که این علائم را دارید سوال می پرسد. سوالات دیگر پزشک در مورد سلامت عمومی شما و سابقه پزشکی هستند.
برای معاینه دکتر از شما می خواهد به پهلو دراز بکشید و زانوها را به سمت قفسه سینه خم کنید. سپس باسن شما را به آرامی جدا می کنند تا ناحیه را بررسی کرده و ببینند شکاف وجود دارد یا خیر.
در صورت عدم اطمینان در مورد علت بیماری ممکن است از شما بخواهد تا به یک متخصص آنورکتال هم مراجعه کنید.
پیشگیری از شقاق
با پیشگیری از یبوست می توانید خطر ایجاد شقاق مقعدی را کاهش دهید. اگر قبلا هم سابقه ابتلا به این بیماری را داشتید و به خودی درمان یافته اهمیت بسیاری دارد زیرا ممکن است که زخم سطحی مجدد بهبود یابد. شما می توانید با اطمینان از داشتن یک رژیم غذایی متعادل و سالم که حاوی مقدار زیادی فیبر است، از یبوست جلوگیری کنید. همچنین مهم است که مطمئن شوید مایعات کافی به اندازه کافی می نوشید و به طور منظم ورزش می کنید.
اگر بیماری دیگری دارید که خطر ابتلا به شقاق مقعد را افزایش می دهد، با پزشک خود صحبت کنید. آنها بهترین راه را برای مدیریت وضعیت و کاهش خطر ابتلا به شقاق مقعدی در نظر می گیرند.
روشهای درمان
امروزه راه های زیادی برای درمان شقاق مقعدی توسط پزشکان و سایت های معتبر پزشکی مختلف ارائه می شود که انواع این روش های درمان عبارتند از:
درمان شقاق با لیزر
لیزر CO2 یکی از ابزارهایی است که امروزه برای درمان بسیاری از بیماری ها و عارضه های پوستی مورد استفاده برترین پزشکان در تمام دنیا می باشد. همچنین به دلیل اینکه یک روش بدون عمل جراحی می باشد، در بین افراد محبوبیت دارد. طی لیزر درمانی با استفاده از تاباندن اشعه، هر گونه عفونت از بین رفته و زخم جوش خورده و مسدود می شود. از جمله مزیت های برجسته آن می توان به طول درمان بسیار کوتاه مدت و بی حسی موضعی اشاره کرد.
عمل جراحی یا اسفنکتروتومی
عمل جراحی شقاق یا اسفنکتروتومی در بیمارستان تحت بیهوشی یا بی حسی موضعی انجام می شود. از آنجا که شقاق به دلیل فشار بالا و اسپاسم مقعدی در عضلات اسفنکتر ایجاد شده است، جراح با استفاده از تیغ جراحی برش کوچکی کنار زخم شقاق ایجاد می کند تا از این فشار کاسته شود. در نتیجه به مرور زمان و به مدت تقریبا 6 هفته برای بهبودی زمان لازم است. معمولا در این روش، فرد تا زمان بهبودی کامل هنگام اجابت مزاج کمی درد دارد. از دیگر روشهای جراحی میتوان به فیشرکتومی نیز اشاره کرد.
روشهای خانگی و گیاهی
درمان های خانگی یا گیاهی بیشتر جنبه پیشگیری و کمک به تسریع در روند درمان همراه روشهای جراحی و لیزر دارند. از جمله روش های خانگی و گیاهی می توان به موارد زیر اشاره کرد:
- حمام سیتز
- غذا و غلات فیبر دار
- درمان با عسل
- روغن زیتون و نارگیل
- سرکه سیب و آلوئه ورا
روشهای دارویی
در مراحل اولیه بیماری ممکن است افراد بتوانند با مراجعه به پزشک و تجویز تعدادی از دارو ها جلوی پیشرفت این زخم را گرفته و آن را درمان کنند. این روشهای عبارتند از:
- پماد دیلتیازم
- پماد نیتروگلیسیرین
- پماد ام جی
- آنتی فیشر