بریده هایی از کتاب نهج البلاغه نوشته امام علی؛ سخنان مذهبی آموزنده امام اول

نهج البلاغه یکی از مهمترین کتاب‌های تاریخ اسلام و جهان است که امام (ع) آن را به قلم تحریر درآورده است. این کتاب پُر از سخنان و جملات زیبا و پندآموز است. ما امروز در مجله اینترنتی روزانه قصد داریم تا بخش‌هایی از این کتاب را برای شما عزیزان بنویسیم؛ پس اگر شما به چنین جملاتی از امام علی علاقه دارید در ادامه متن همراه ما باشید.

جملاتی زیبا از نهج البلاغه

توحید آنست که خدا را در وهم و اندیشه نیاورى (خداوند منزه از تجسم در وهم و خیال است) و عدل آنست که او را متهم نسازى (از اعمال ناشایست او را مبرا بدانى) .

البته براى خداى تعالى در هر نعمتى حقى است (که باید در برابر آن سپاسگزارى کرد) پس هر که آن (شکر نعمت) را بجا آورد خداوند آن نعمت را بر او زیاد گرداند و کسى که در اینمورد کوتاهى نماید خداوند نعمتش را در خطر زوال اندازد.

بیچاره و ستمدیده‏اى را بفریاد رسیدن و از شخص اندوهگین غم و اندوه را زدودن از جمله کفارات گناهان بزرگ محسوب مى‏شود.

اى فرزند آدم زمانى که دیدى پروردگار پاکت نعمتهاى خود را پشت سر هم بتو میبخشد و تو (بجاى سپاسگزارى) او را معصیت و نافرمانى میکنى پس از (عذاب و عقوبت) او بترس. (زیرا این آمدن نعمت پشت سر هم موجب گناه بیشتر و در نتیجه باعث زیادى عذاب و شکنجه خواهد بود) .

زمانیکه تو (در اثر گذشتن ایام عمر) پشت بدنیا کرده (و رو بطرف مرگ نهاده‏اى) و مرگ (هم بسوى) تو رو میآورد پس چه زود (میان تو و مرگ) ملاقات خواهد بود.

مطلب مشابه: شعر دو بیتی مدح حضرت علی (ع)؛ 20 اشعار دو بیتی در وصف مولا علی امام اول

شریفترین توانگرى و بى نیازى رها کردن آرزوها است.

از دوستى احمق بر حذر باش زیرا که او میخواهد بتو سودى رساند (ولى بعلت بیخردى) زیان میرساند،و از دوستى بخیل دورى کن (که اگر از او چیزى بخواهى) خود را از تو نیازمندتر نشان میدهد،و از دوستى بدکار سخت بپرهیز که ترا ببهاى ناچیزى میفروشد،و از دوستى دروغگو دورى گزین که او مانند سراب است (ترا میفریبد) دور را بتو نزدیک و نزدیک را از تو دور گرداند.

زبان خردمند پشت قلب او است و قلب احمق پشت زبان او (خردمند ابتداء تأمل و اندیشه کند آنگاه سخن گوید و احمق و نادان اول سخن گوید بعد بفکر و اندیشه افتد) .

گناه و عمل بدى (که از تو سر زند و) ترا اندوهگین کند در نزد خدا بهتر از کردار نیکى است که ترا بعجب و خودبینى وا دارد.

پیروزى یافتن (در کارها) باحتیاط و دور اندیشى است و حزم و احتیاط بکار انداختن نیروى فکر و اندیشه است و رأى و اندیشه بمحکم نگاهداشتن اسرار است.

بترسید از صولت و سطوت کریم هنگامیکه گرسنه شود و از حمله و سلطه لئیم موقعیکه سیر شود .

هیچ بى نیازى مانند عقل و هیچ فقرى مانند جهل و هیچ میراثى همچون ادب و هیچ پشتیبانى مانند مشورت نیست.

مردم دنیا مانند کاروانیانى هستند که آنها را در حال خواب سیر میدهند (و موقعیکه مرگشان فرا رسید و بزندگى آنها خاتمه داد از خواب بیدار مى‏شوند و این بیدارى بحال آنان سودى ندهد) .

هر نفسى که انسان میکشد یکقدم بسوى مرگش بر میدارد.

مطلب مشابه: عکس نوشته نام علی | عکس پروفایل اسم علی | متن در مورد حضرت علی (ع)

هر که آنچه را که میان او و خدا است (بوسیله تقوى) اصلاح کند خداوند آنچه را که میان او و مردم است بصلاح آورد،و کسیکه کار آخرتش را اصلاح کند خداوند براى او کار دنیایش را درست کند،و هر که را از خویشتن براى خود پند دهنده‏اى باشد از جانب خدا براى او محافظى خواهد بود.

داستان دنیا بداستان مار گزنده‏اى ماند که دست سودن بدان نرم و در اندرونش زهر کشنده است،نادان فریب خورده بسوى آن رود ولى خردمند دانا از آن دورى گزیند.

چقدر اختلاف و دورى است بین دو کار:یکى عملى که لذتش رفته و زیان و رنج آن باقى بماند (مانند لذایذ شهوانى) و دیگرى عملى که (مانند اعمال عبادى) رنج آن رفته و مزد و پاداشش باقى ماند.

عظمت آفریدگار در نزد تو مخلوق را در چشم تو کوچک گرداند.

خداوند را فرشته‏اى است که هر روز فریاد میزند (اى مردم) زاد و ولد کنید براى مردن و جمع کنید براى فانى شدن و بنا کنید براى خراب شدن.

دوست اگر در سه مورد دوستش را حمایت نکند دوست نیست:در شدت و گرفتارى او،و در غیبت وى و پس از مرگش.

کسى را که چهار چیز بخشیدند از چهار چیز محروم نماند:بکسى که توفیق دعا داده شد از استجابت آن محروم نگردید،و کسى را که (راه) توبه نشان دادند از قبول شدن آن بى نصیب نماند،و آنرا که استغفار دادند از آمرزش نا امید نگشت،و کسى را که سپاسگزارى (از نعمتها) بخشیدند از فزونى آن محروم نگردید.

بوسیله صدقه دادن روزى را (از آسمان رحمت و کرم خدا) پایین آورید و کسى که بباز یافتن عوض یقین نمود در بخشیدن سخى مى‏شود.

صبر و شکیبائى باندازه مصیبت داده مى‏شود،و کسى که هنگام گرفتاریش (کم طاقتى نموده و دست خود را) برانش زند اجرش ضایع گردد.

مطلب مشابه: اشعار حضرت علی (ع) + مجموعه شعر با موضوع امام اول شیعیان

مرد در زیر زبانش نهفته است (تا مرد سخن نگفته باشدـعیب و هنرش نهفته باشد)

شخص صبور و شکیبا پیروزى را از دست ندهد اگر چه زمان (شکیبائى) بر او طولانى شود.

آنکه بکار گروهى راضى شود مانند اینست که با آنان در انجام آن کار شرکت داشته است،و بهر کسى که در کار باطلى داخل شود دو گناه است:یکى گناه انجام عمل و دیگرى گناه رضایت بدان عمل.

اى مردم بترسید از خداوندى که اگر (سخن) گوئید بشنود و اگر در دل پنهان داشتید بداند،و (با تهیه توشه براى آخرت) بر مرگ پیشدستى کنید که اگر از آن بگریزید شما را دریابد و اگر بایستید شما را میگیرد و اگر فراموشش کنید شما را یاد میکند.

هر که خود را در محل‏هاى مورد تهمت قرار دهد نباید کسى را که نسبت بوى بدگمان شده است سرزنش نماید.

هر که خود رأى باشد بهلاکت افتد و کسى که با مردان مشورت کند در عقلهاى آنها شرکت جوید .

نهج البلاغه یکی از پُر معناترین کتاب‌های علمی الهی

ترک گناه از طلب توبه آسانتر است.

هر ظرفى بوسیله آنچه در آن نهند تنگ گردد (حجمش کاهش یابد) مگر ظرف علم (عقل و ذهن) که وسیع‏تر گردد.

هر که (پیش از مرگ) از خود حساب کشید سود برد و هر که از آن غفلت‏نمود زیان کرد و کسیکه (از خدا) ترسید (از عذاب آخرت) ایمن گشت و آنکه پند گرفت بینا گرید و هر که بینا گردید فهمید و آنکه فهمید (در امور دین) دانا شد.

مطلب مشابه: عکس نوشته سخنان حضرت علی (ع) + سخنان و جملات ناب آموزنده از امام علی (ع)

تغافل و چشم پوشى کریم از آنچه میداند از شریفترین کارهاى اوست.

ایمان شناختن و معتقد بودن از روى قلب و اعتراف و اقرار بزبان و عمل نمودن با اعضاء و جوارح بدن است.

گروهى خدا را از روى میل (بثواب و پاداش آخرت) بندگى کردند که این عبادت تاجران است و قومى خدا را از ترس (جهنم) بندگى نمودند این هم عبادت غلامان است و گروه دیگر خدا را (سزاوار پرستش دیده و) براى سپاسگزارى بندگى اختیار کردند این عبادت آزادگان است .

روز (دادخواهى) ستمدیده بر ستمگر سخت‏تر از روز ستمگر بر ستمکش است.

از خداوند اگر چه بمقدار کم هم باشد بترس و میان خود و خداوند پرده‏اى هر چند که نازک هم باشد قرار ده.

خداى تعالى را در هر نعمتى حقى است (که باید شکر آن نعمت را بجا آورد) پس هر که آنرا ادا کند خداوند آن نعمت را باو زیاد گرداند و هر که در این باره کوتاهى ورزد خداوند نعمتش را در خطر زوال اندازد.

مطلب مشابه: گلچین احادیث نهج البلاغه با سخنان آموزنده زیبا (30 حدیث)

اى فرزند آدم امروز براى (رزق) فرداى نیامده اندوهگین مباش زیرا اگر آن روز از عمر تو باشد و تو زنده بمانى خداوند در آنروز روزى ترا میرساند.

کسى که در باره تو گمان نیک برد (انتظار احسان و انفاق ترا داشته باشد) پس گمان او را راست گردان (در باره‏اش نیکى کن)

خدا را از بهم خوردن تصمیمات و اراده‏ها و بگشوده شدن گرهها (مشکلات) شناختم.

تلخى دنیا (تحمل رنج و زحمت در برابر انجام تکالیف عبادى) شیرینى (سعادت و راحتى) آخرتست و شیرینى دنیا (لذایذ نامشروع که از هواى نفس سرچشمه میگیرد موجب) تلخى (عذاب و عقوبت) آخرتست.

اى فرزند آدم تو خود وصى خود باش و آنچه را که میخواهى از مال و دارائى تو پس از مرگ در باره‏ات انجام دهند تو خود پیش از مرگ انجام بده.

آنگاه که تنگدست و نیازمند شدید بوسیله صدقه دادن با خداوند تجارت کنید (تا در کار روزى شما گشایشى حاصل شود) .

کسى که دورى سفر (آخرت) را بیاد آرد (تا اجل نرسیده است با توشه تقوى و اعمال صالحه) خود را آماده سازد.

اگر خداوند (بوسیله پیغمبران مردم را) از معصیت و نافرمانى خود نترسانیده بود (باز هم) براى سپاسگزارى از نعمتهاى او واجب بود که او را نافرمانى نکنند.

عبرت‏ها و پندها چه بسیارند و عبرت گرفتن و پند پذیرى چقدر کم است.

مردم پسران دنیا هستند و شخص بر دوستى مادرش ملامت نشود.[ولى دوستى دنیا آنقدر نباید باشد که انسان را وادار بگناه کند]

مطلب مشابه: حدیث در مورد لقمه حلال و سخنان مذهبی در مورد نان حرام

مسکین و نیازمند (که پیش کسى رود و چیزى خواهد) فرستاده خدا است پس هر که او را رد کند و باز دارد خدا را رد کرده است و هر که باو چیزى بخشد بخدا داده است.

ایمان بنده‏اى درست نیست تا اعتمادش بدانچه در دست (قدرت) خداوند سبحان است بیشتر باشد از آنچه در دست خود اوست.

از انجام گناهان و نافرمانیهاى خدا در خلوت‏ها و پنهانیها بپرهیزید زیرا که شاهد و بیننده خود داور و حاکم است.

کمترین چیزى که شما براى خداوند سبحان الزام دارید اینست که از نعمتهاى‏او براى انجام گناهان یارى نطلبید.

بى اعتنائى و امید نداشتن بدانچه در دست مردم است بزرگترین توانگرى است.

اگر بنده (با دیده دل) مرگ خود و جاى باز گشتش را ببیند یقینا آرزو و فریب آن را دشمن دارد.

براى دارائى و مال هر کسى دو شریک وجود دارد:یکى ارث برنده و دیگرى حوادث روزگار.

بزرگترین عیب آنست که (در باره دیگران) عیب بدانى آنچه را که مانند آن در وجود تو باشد .

بخل جمع کننده بدیها و زشتى‏ها است و آن مهارى است که (انسان بوسیله آن) بسوى هر بدى کشیده شود.ـما خیر بخیر بعده النار،و ما شر بشر بعده الجنة و کل نعیم دون الجنة محقور و کل بلاء دون النار عافیة.

مطلب مشابه: جملات قصار امام حسین؛ سخنان آموزنده و زیبا از امام سوم

بریده هایی از کتاب نهج البلاغه

هر خیر و خوشى که بدنبال آن آتش باشد خیر و خوشى نیست و آن شر و رنجى که بعدش بهشت باشد شر و رنج نیست و هر نعمتى نسبت به بهشت بسیار حقیر و کوچک است و هر بلاء و محنتى در برابر آتش دوزخ عافیت و آسایش است.

چه نیکو است فروتنى توانگران بدرویشان براى بدست آوردن پاداشى که در نزد خدا (براى این عمل) است!و از آن نیکوتر بى اعتنائى فقراء بر توانگران است بجهت اعتماد و توکلى که بر خداوند دارند.

هر کس باطن خود را اصلاح کند خداوند ظاهر او را نیکو گرداند،و هر که براى دین و آخرتش کار کند خداوند کارهاى دنیاى او را کفایت میکند.

بردبارى پرده‏اى است پوشاننده و عقل شمشیرى است برنده،پس عیوب اخلاقى خود را با (پرده) حلم بپوشان و هواى نفس را با (شمشیر) عقلت بکش.

براى بنده شایسته نیست که بدو خصلت عافیت و توانگرى اعتماد کند (زیرا) در اثنائى که او را سلامت بینى ناگاه بیمار شود و در اثنائى که توانگرش بینى ناگهان نیازمند گردد .

در روز قیامت بزرگترین حسرتها حسرت مردى است که (در دنیا) مالى را از راه حرام بدست آورد و مرد دیگرى آنرا بارث برده و در راه خدا انفاق نماید (در نتیجه مرد دومى بوسیله این عمل) داخل بهشت گردد و اولى داخل دوزخ شود.

(هنگام عیش و نوش و انجام منهیات) بیاد تمام شدن لذتها و باقیماندن عقوبات آنها باشید .

مطلب مشابه: دکلمه امید به خدا و تکیه به پروردگار + مناجات با خداوند بزرگ

هر که مصیبت‏هاى کوچک را بزرگ شمارد خداوند او را بمصیبت‏هاى بزرگ‏ گرفتار کند.

دو حریصند که سیر نشوند:جوینده علم (که هر چه یاد گیرد بیشتر شیفته علم گردد) و طالب دنیا (هر چه بدست آرد حریص‏تر شود) .

نادان دیده نمیشود مگر در حال افراط یا تفریط (کارهایش از روى نظم و حساب نیست) .

خداوند از نادانان براى یاد گرفتن پیمان نگرفت تا اینکه از دانشمندان براى یاد دادن پیمان گرفت.

دین درختى را ماند که ریشه‏اش تسلیم و رضا (بر مقدرات الهى) است.

مطلب مشابه: جملات قصار امام رضا؛ سخنان مذهبی و زیبا از امام هشتم شیعیان

خردمند جز براى حاجتش و یا براى حجت و دلیل آوردن (بر مطلب حقش) سخن نگوید و جز باصلاح امور آخرتش اشتغال نجوید.

گریه از ترس خدا براى دور ماندن از درگاه خدا عبادت عارفان است.

خردمند چون خاموشى گزیند میاندیشد و چون سخن گوید یاد خدا کند و زمانیکه نگاه نماید عبرت گیرد.

نیکبخت کسى است که از عقوبت (آخرت) بترسد در نتیجه ایمن گردد و بپاداش امیدوار باشد و کار نیک انجام دهد.

علم و دانش بهتر از مال و دارائى است علم ترا نگهدارى کند در حالیکه مال را تو باید نگهداریش کنى.

صبر کردن از شهوتهاى نفسانى پاکدامنى است و از اعمال خشم بزرگوارى است و از معصیت و گناه پارسائى است.

پرهیزکاران (کسانى هستند که) اعمالشان پاکیزه و چشمانشان گریان و دلهایشان (از خوف خدا) ترسان است.

خاطر جمع شدن بهر کسى پیش از آزمایش از کم خردى است.

صبر دو گونه است یکى صبر در موقع بلا و گرفتارى که (چنین صبرى) نیکو و زیبا است و بهتر از آن صبر در (عدم ارتکاب) محرمات است.

از خوف خدا گریستن قلب را نورانى کرده و از بازگشت بارتکاب گناه باز دارد.

سخن در اختیار و بندتست مادامیکه آنرا تکلم نکرده‏اى پس چون آنرا تکلم نمودى تو در بند آن در آمدى.

توبه و بازگشت بخدا بدل پشیمان شدن و بزبان آمرزش خواستن و ترک (عمل بد) باعضاء و جوارح،و نیت بعدم بازگشت (بسوى گناه) است.

آرامش و انس در سه چیز است:زن سازگار،و فرزند نیک رفتار،و دوست موافق.

عدل آنست که چون تو خود ستم کردى از خودت داد خواهى و فضل و برترى آنست که چون قدرت یافتى عفو کنى.

در دنیا از خدا ترسیدن شخص را از ترس خدا در آخرت ایمن گرداند.

بکسى که بتو بدى کرده نیکى کن و از کسى که بتو ستم کرده در گذر.

ملازم راستى و امانت باش که آنها روش و خوى نیکان است.

امانت را بکسى که بتو سپرده رد کن و بکسى که بتو خیانت کند خیانت مکن.

مهمانت را گرامى دار اگر چه شخص حقیرى باشد و براى احترام پدر و معلمت از جاى خود برخیز اگر چه امیر باشى.

جملات قصار امام علی

بدنیا مانند نگاه شخص زاهد و کناره‏گیر نگاه کن و مانند نگاه عاشق دلباخته نگاهش مکن .

خودت را میان خود و دیگران میزان سنجش قرار بده آنچه بر خود پسندى بدیگرى نیز بپسند و آنچه بر خود ناخوشایند دانى بر او نیز ناخوشایند بدان و نیکى کن همچنانکه دوست دارى با تو نیکى کنند و ستم مکن همچنانکه دوست دارى بتو ستم نکنند.

از خودت بر خویشتن نگهبان و مراقبى قرار ده و از دنیاى خود براى آخرتت بهره بردارى کن .

محبت دنیا را از دلتان خارج کنید پیش از آنکه بدن‏هاى شما از دنیا بیرون شوند،شما در دنیا آزمایش میشوید و براى غیر دنیا (آخرت) آفریده شده‏اید.

همیشه بیاد خدا باشید که ذکر خدا دل را روشن نماید و آن برترین عبادتها است.

کار کنید براى روزى که ذخیره ‏ها براى آنروز (قیامت) اندوخته شود و پنهانیها در آن روز آشکار گردد.

بترس از هر کارى که چون صاحب آنکار مورد سؤال از آن واقع شود شرمنده گردد و آنرا انکار نماید.

از مصاحبت فاسقان و فاجران و کوشش کنندگان در راه نافرمانیهاى خداوند بر حذر باش.

از کار زشت دورى گزین که آن نامت را زشت سازد و گناهت را زیاد گرداند.

از سخن چینى اجتناب کن که آن کینه را (در دلها) میکارد و شخص را از خدا و مردم دور گرداند .

از ظلم و ستم دورى کن که آن بزرگترین گناهان است و ستمگر در روز قیامت براى ستمکاریش معذب خواهد بود.

از دوستى دنیا بدور باش که آن سر آمد تمام خطاها و مجمع همه بلاها است.

بدان که من چیزى مثل بهشت ندیدم که خواهان آن بخوابد و نه مثل دوزخ که گریزنده از آن خواب باشد.

بدانید که ترسناکترین چیزى که من بر شما از آن میترسم (دو چیز است) پیروى هواى نفس و طول آرزو است.

بدانید که شما در روزهاى امید و آرزو بسر مى‏برید که بدنبال آن مرگ است پس هر که در روزهاى امید و آرزویش پیش از رسیدن اجلش اعمال (نیکى) انجام دهد عملش او را سود بخشد و اجلش باو زیان نرساند.

آرزوى کسانى از مردم بیشتر است که کمتر در یاد مرگ باشند.

سفیه‏ترین مردم کسى است که گمان کند که خردمندترین مردم است.

معرفت انسان نسبت بخود و آگاه بودن وى از قدر و منزلت خویش برترین حکمت است.

قوى‏ترین مردم از نظر ایمان کسى است که توکلش بخداوند سبحان قوى‏تر باشد.

سزاوارترین مردم بترحم عالمى است که حکم نادانى بر او جارى باشد (محکوم حکم جاهل باشد) و شخص کریمى است که آدم پستى بر او مستولى شود و نیکوکارى است که بدکارى بر او مسلط گردد.

نیک بخت‏ترین مردم دنیا کسى است که دنیا را رها کند و خوشبخت‏ترین آنهادر آخرت کسى است که براى آخرت کار کند.

یقینا نفس آدمى بسیار ببدى و فحشاء فرمان میدهد پس هر که آنرا امین بداند نفس نسبت باو خیانت کند و هر کس از آن ایمنى خواهد او را هلاکش کند و هر که از آن خرسند و راضى شود نفس او را ببدترین جایگاه وارد سازد.

البته دعاى ستمدیده در نزد خداوند سبحان مستجاب است زیرا که او حق خود را میخواهد و خداى تعالى عادلتر از آنست که صاحب حقى را از حقش باز دارد.

عاقل کسى است که در امروز فردایش را بنگرد و در آزاد کردن نفسش کوشش کند و کار کند براى روزى که راه چاره و فرارى از آنروز ندارد.

برترین مردم در نزد خدا کسى است که عقلش را (با علم و تقوى) زنده بدارد و شهواتش را بمیراند و براى اصلاح امور آخرت خود نفسش را بزحمت افکند.

هر گاه (مطلبى) بپرسى براى دانستن بپرس نه براى خرده‏گیرى زیرا که نادان یاد گیرنده شبیه عالم است و عالم خرده‏گیر شبیه نادان.

بر مرگ و سختى‏هاى آن پیشدستى کنید و پیش از رسیدنش مهیا شوید و قبل از اینکه فرود آید (با اعمال صالحه براى آخرت) آماده شوید.ـبئس الزاد الى المعاد العدوان على العباد.

علم دانشمند را فراگیر و علم خود را بنادان بیاموز پس چون چنین کردى بدانچه نادانى دانا شوى و بوسیله آنچه آموخته‏اى سود مى‏برى.

با پارسایان و حکماء همنشینى کن و با آنها زیاد به بحث و گفتگو بپرداز که اگر تو نادان باشى یادت دهند و اگر دانشمند باشى علمت را زیاد میکنى.